Wouter Bos: 'Fusie VUmc nodig om talent aan te trekken'

Even leek er een kink in de kabel te komen bij het voornemen van de twee Amsterdamse academische ziekenhuizen AMC en VUmc om te fuseren. De mededingingspolitie ACM zag grote juridische obstakels.

Daarvoor is een oplossing gevonden: VUmc wordt in een aparte stichting ondergebracht. Het is de eerste stap op weg naar de grootste ziekenhuisfusie ooit in Nederland. Vrijwel zeker is die volgend jaar een feit. Wouter Bos, bestuursvoorzitter van VUmc: 'In de wereld van het medisch onderzoek zijn VUmc en AMC elk apart eigenlijk te klein.'

Er is veel weerstand tegen fusies. Waarom dan toch deze fusie, die meteen de grootste van Nederland wordt?

'Laten we niet overdrijven. We worden in omvang vergelijkbaar met het Erasmus MC in Rotterdam, en andere universitaire medische centra zitten daar in de buurt.

'Bovendien: wij zijn niet alleen een ziekenhuis. Hier wordt ook onderwijs gegeven. Wetenschappelijk onderzoek doen is voor ons van het grootste belang. Dat is de belangrijkste reden voor deze fusie. Zowel aan de UvA als aan de VU leveren de medische faculteiten het grootste aandeel in onderzoek, promoties en wetenschappelijke publicaties. Dus dat onderzoek in die UMC's is heel belangrijk.

'Dat onderzoek in de medische wereld internationaliseert in hoog tempo. Ook in termen van financiering. Onderzoeksgeld komt uit Nederland, jazeker, maar ook steeds meer uit Europa. Het onderzoek zelf wordt ook internationaler, waarbij bijvoorbeeld patiëntendata uit een aantal landen worden gekoppeld.

'In die wereld zijn wij als VUmc en AMC elk apart eigenlijk te klein. Als wij fuseren, bereiken we dezelfde orde van grootte als grote Britse en Zweedse researchziekenhuizen. Dan wordt het makkelijker om internationaal talent aan te trekken.'

Wat kunt u dan wat u nu niet kunt?

'Het wordt makkelijker om dure onderzoeksinfrastructuur aan te schaffen. Bijvoorbeeld microscopen, die van groot belang zijn voor het kankeronderzoek dat we hier doen. Maar we kunnen ook beter fondsen aantrekken, omdat we groter zijn en dus meer knappe koppen hebben. En je kunt je bij wijze van spreken samen een mannetje in Brussel veroorloven, die daar kijkt wat er allemaal op onderzoeksgebied gebeurt.'

Moet u daarvoor het grootste ziekenhuis van Nederland worden?

'Dat worden we niet. Ja, in termen van omzet. Maar van die omzet is de helft patiëntenzorg. Het grootste deel is onderzoek en onderwijs.

'In termen van aantallen bedden en patiënten zijn we straks een middelgroot ziekenhuis. Zo'n fusie als die van OLVG en Lucas Andreas, hier in Amsterdam, of die van de Spaarne ziekenhuizen in Haarlem is wat dat betreft veel groter. (Dat blijkt niet juist, zie bijgaand staatje, red.)

'Voor onze patiënten verandert er niet veel. Ze moeten toch al naar Amsterdam, dan maakt het niet veel uit of ze in het AMC of in het VUmc moeten zijn. Maar ook voor de patiëntenzorg is schaal gunstig voor kwaliteit. Jij hebt ook liever een arts aan je bed die ervaring heeft. Een uroloog die vijf maal per jaar een prostaatoperatie uitvoert, is daar minder goed in dan één die er twintig doet. Of honderd. In Hamburg is een ziekenhuis dat 2.200 van die operaties per jaar doet, met spectaculaire resultaten. Vooral in de chirurgiesfeer geldt de regel: meer doen is beter.'

Wat wordt dit voor fusie?

'Het wordt een bestuurlijke fusie. Dat betekent dat de twee ziekenhuizen juridisch blijven bestaan, maar dat ze hetzelfde bestuur en dezelfde raad van toezicht zullen krijgen. Dat was nog wel lastig, want de raad van toezicht van het AMC wordt door de minister benoemd, bij ons gebeurt dat door een vereniging. We hebben VUmc van de Vrije Universiteit moeten afsplitsen en in een aparte stichting ondergebracht. En we hebben met de minister afspraken gemaakt over de benoemingen.

'Een bestuurlijke fusie, maar we gaan wel de activiteiten herverkavelen. Zo'n fusie heeft niet veel zin als je activiteiten niet samenvoegt, en alles hetzelfde blijft doen als voorheen. Veel plannen zijn al vergevorderd. Zodra de fusie rond is, hoeven we daar alleen nog een klap op te geven.

'Van kankeronderzoek lijkt het logisch dat dat gaat naar het VUmc, dat wij al 'de locatie Boelelaan' noemen, en ook neurologisch onderzoek. Maar alles wat te maken heeft met moeder en kind en hart- en vaatziekten, zal waarschijnlijk naar het AMC gaan. Locatie Meibergdreef, dus.'

Toch lijkt dit een nieuwe stap in de race naar weer groter.

'In dit geval is heel wel mogelijk dat een plus een minder is dan twee. Dat we in de toekomst juist minder bedden zullen hebben, en minder patiënten. Veel UMC's, en wij ook, werken steeds nauwer samen met algemene ziekenhuizen.

'Wij doen dat met het Amstelland ziekenhuis in Amstelveen, een klein ziekenhuis. Het kan zo worden dat ingewikkelde operaties bij ons gebeuren, maar alle voor- en nazorg daar.

'Het AMC heeft ook zulke samenwerking, bijvoorbeeld op het gebied van borstkanker. Het Flevoziekenhuis doet die operaties nu vaker en beter dan het AMC, maar wel met de kennis die uit dat AMC komt. Zo bouwen we een netwerk van ziekenhuizen op, en wij zijn daarin de regisseurs.

'Ik ken de risico's van fusies, dat bureaucratie te groot wordt en zo. Maar je moet het niet versimpelen. In stedelijke gebieden valt er juist nog een hoop te winnen. We hebben hier in één stad zeven ziekenhuizen, dus zeven verlosafdelingen en zeven eerstehulpposten. AMC en VUmc staan maar 7 kilometer van elkaar af. Het is de vraag of dat in termen van maatschappelijke kosten wel efficiënt is.

'Toen ik bij KPMG werkte, hebben we het eens uitgerekend: in Nederland is 99,98 procent van de mensen binnen 45 minuten bij een spoedeisende hulp, dat is de norm. Zelfs als je de helft van de locaties sluit, zit je nog op 99,9 procent. En in Amsterdam ben je er binnen een kwartier. Dat is overcapaciteit en peperduur.'

Moet u daar dan niet wat aan doen, met uw collega's?

'Dat mag niet van de mededingingsautoriteit. We mogen geen afspraken met elkaar maken.'

Maar deze fusie gaat door.

'Daar lijkt het op. Er is veel steun voor, ook bij patiëntenorganisaties en verzekeraars. En de eerste hindernis is genomen. Maar we moeten nog langs de ondernemingsraden, langs de NZa en langs de ACM. Het is one down, three to go.'