Wetenschappers bezorgd over ‘te gemakkelijk’ melatoninegebruik onder jonge tieners

Melatonine is een hormoon dat ervoor zorgt dat we slaperig worden als het donker wordt. Voor melatoninepillen is geen doktersrecept nodig, ze zijn gewoon te koop bij de drogist. Volgens Annemarie Luik, slaapexpert bij het Erasmus MC, worden de pillen gemakkelijk verkeerd gebruikt. ‘Als je melatonine op het verkeerde tijdstip slikt, verslechtert het de slaap juist. Bovendien zijn de langetermijneffecten van de pillen onbekend. Ik zou bij slaapproblemen echt eerst advies van een arts inwinnen.’

Ysbrand van der Werf, slaaponderzoeker en hoogleraar aan Amsterdam UMC, vindt de beschrijvingen van melatoninepillen in de drogist misleidend. Daar staat nu vaak dat de pillen helpen ‘om sneller in slaap te vallen’. Van der Werf: ‘Dat suggereert dat je de pillen voor allerlei slaapproblemen kunt gebruiken. Dat is commercieel vast interessant om de doelgroep zo groot mogelijk te maken, maar deze pillen zijn echt alleen geschikt om je slaapritme te helpen veranderen. Denk aan een gameverslaafde met adhd die elke nacht om 2 uur naar bed gaat, maar wel om 7 uur moet opstaan om op tijd op school te zijn. Kortstondig gebruik van melatonine kan dan helpen om je ritme te verschuiven waardoor je eerder naar bed gaat en ’s ochtends niet zit te knikkebollen op school.’

Gat in de dag slapen

Aan het Rotterdamse onderzoek, gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift JAMA Pediatrics, deden 871 kinderen mee van gemiddeld elf jaar, een typische doorsnede van Nederlandse kinderen in die leeftijdscategorie. Kinderen met een psychische stoornis hebben relatief vaak slaapproblemen en krijgen daarom soms op doktersadvies melatonine. Maar als de onderzoekers kinderen met adhd of autisme weglieten uit hun analyse, gebruikten nog steeds 1 op de 20 het afgelopen half jaar wekelijks melatonine. Luik: ‘Dat verbaasde me. Het gaat hier om een middel dat alleen getest is bij volwassenen om hun slaapritme te veranderen, bijvoorbeeld bij een jetlag. Er moet snel onderzoek komen naar de langetermijneffecten hiervan op kinderen.’

Luik vindt het belangrijk dat ouders weten dat het normaal is dat pubers de neiging hebben om laat naar bed te gaan en een gat in de dag te slapen. ‘Het biologisch ritme verschuift van nature naarmate we ouder worden. Kleine kinderen worden vroeg wakker, pubers een stuk later, terwijl veertigers die tot 12 uur 's middags in bed kunnen blijven liggen alweer een stuk zeldzamer zijn.’

Slaaphygiëne

Zowel Luik als Van der Werf adviseren ouders en jongeren terughoudend te zijn met het gebruik van melatoninepillen. Van der Werf: ‘Wie zijn slaapritme wil verschuiven, hoeft dat niet per se met pillen te doen. Probeer bijvoorbeeld jezelf ’s ochtends vroeg bij het opstaan bloot te stellen aan een flinke hoeveelheid helder licht, daar zijn allerlei lampen voor op de markt. Doe dit elke dag en telkens op hetzelfde tijdstip. Vervolgens zal je zien dat je ook eerder in slaap valt.’

Bovendien is het belangrijk om een goede slaaphygiëne te hanteren. Zo helpt het om eerder de slaap te vatten als de kamer goed donker is en het niet te warm is. Ook belangrijk volgens slaaponderzoekers: ga niet vanuit bed gamen of televisiekijken, maar gebruik het bed alleen om in te slapen. Zo associeert je lichaam het bed alleen met slaap, en niet met allerlei andere activiteiten.

_{Zit er een limiet aan het aantal mensen dat je kunt kennen? Wat bewijst de uitslag van een schriftelijke test eigenlijk? In onze Grote Vragen Podcast beantwoorden we ‘vragen waar je nooit over na hebt gedacht maar plotseling dolgraag een antwoord op wilt hebben’.}