‘We gaan te nonchalant om met de pil’, zegt hoogleraar Sarah Hill

We gaan te nonchalant om met de anticonceptiepil, zegt Sarah Hill, hoogleraar evolutionaire psychologie. Want die heeft vergaande (mentale) effecten – via de partnerkeuze zelfs voor mannen.

Het gebeurde niet van de ene op de andere dag, maar op een gegeven moment vielen de puzzelstukjes op hun plek voor Sarah Hill, hoogleraar evolutionaire psychologie aan de Texas Christian University. Ze was gestopt met de pil en voelde zich na een paar maanden ‘anders’. Toen ze later op congressen ook nog hoorde over het verband tussen pilgebruik en echtscheiding, en dat vrouwen aan de pil geen stressrespons meer hebben, besloot ze te onderzoeken wat de anticonceptiepil doet met het brein van vrouwen. Ze schreef er een boek over, waarvan de Nederlandse vertaling vorige week verscheen onder de titel Je brein aan de pil. Hill was in Nederland om over haar boek te praten.

Wat doet de anticonceptiepil allemaal met het vrouwenlichaam – behalve het krijgen van kinderen verhinderen?

‘De pil verandert de concentraties van je geslachtshormonen, progesteron en oestrogeen. Zonder de pil zijn in de eerste helft van je cyclus, vóór de eisprong, de concentraties oestrogeen hoog en die van progesteron laag. In de tweede helft van je cyclus is dat precies andersom.

‘Met de pil verander je die profielen: kunstmatig progesteron blijft hoog in verhouding tot oestrogeen en dat zorgt ervoor dat het lichaam zich niet gaat voorbereiden op bevruchting. Er is dan geen eisprong. Door de pil zit je dus voortdurend in de tweede helft van je cyclus. En dat deel van de cyclus heeft invloed op hoeveel zin je hebt in seks, hoezeer je je aangetrokken voelt tot je partner en hoe aantrekkelijk je zelf bent voor mannen. Dat zijn allemaal psychologische effecten.

‘Hormonen zijn signaalstoffen die in het lichaam en in je hersenen bepalen wat we doen, wat we voelen, wie we zijn, welke voorkeuren we hebben. De pil verandert je hormoonprofiel, dus je bent een andere versie van jezelf. Is dat goed of slecht? Dat is een waardeoordeel. Dat moet je zelf beoordelen. Hoe voel je je aan de pil?’

En die andere versie van jezelf kan er dus voor zorgen dat je met de verkeerde man trouwt?

‘Ik ken vrouwen die aan de pil waren toen ze hun partner leerden kennen, en die na stoppen met de pil ontdekten dat die partner toch niet zo bij hen paste. Er zijn niet veel vrouwen die zich zo anders voelen, maar als dat je overkomt, is dat nogal wat.’

Klinkt heftig. Hoeveel vrouwen hebben daar dan last van?

‘Ik heb daar geen getallen van. In onderzoek gaat het altijd om populatiegemiddelden: in het algemeen hebben vrouwen aan de pil minder zin in seks dan vrouwen die niet de pil slikken, hebben ze een voorkeur voor minder mannelijke gezichten en reageert hun lichaam anders op een stressvolle situatie. Maar er is veel variatie. Voor veel vrouwen gelden deze dingen niet, of ze voelen zich aan de pil juist meer aangetrokken tot hun partner. De wetenschap kan nog niet voorspellen welke vrouwen bijwerkingen ondervinden en welke niet.’

U schrijft dat vrouwen aan de pil anders reageren op stressvolle situaties. Hoe zit dat?

‘Bij acute stress komt het hormoon cortisol vrij. Dat is een goede en normale reactie, want het zet allerlei reacties in gang die ertoe leiden dat je er de volgende keer beter mee kunt omgaan. Cortisol piekt dus even en is daarna weer laag. Maar als je chronische stress hebt, heb je voortdurend een hoge cortisolspiegel en dat is schadelijk. Het lichaam zet die respons dan uit. Dat zien we bij kinderen die opgroeiden in een Roemeens weeshuis, of mensen met een jeugdtrauma of krijgsgevangenen. Die kunnen posttraumatische stress ontwikkelen.

‘Mensen die chronische stress ervaren, hebben geen acute stressrespons meer, met die kortdurende cortisolpiek. Vrouwen aan de pil die stress ervaren, hebben ook minder of geen cortisolpiek. Dat ziet er dus hetzelfde uit als bij mensen met posttraumatische stress. Dat is zorgwekkend. Veroorzaakt de pil soms een reactie in het lichaam die leidt tot chronische stress? Hoelang moet je daarvoor de pil slikken? En kun je dat ongedaan maken door te stoppen met de pil? Dat zijn vragen waar de wetenschap nog geen antwoorden op heeft. Daar is pas sinds kort aandacht voor.’

Raadt u vrouwen af de anticonceptiepil te slikken?

‘Nee, zeker niet. Ik leg in mijn boek uit hoe geslachtshormonen werken, hoe die de hersenen beïnvloeden en hoe de pil dat verandert. Als ik een boek had willen schrijven met advies of je wel of niet de pil moet gebruiken, dan had ik al die informatie niet nodig gehad. Ik wil vrouwen en meisjes informatie geven waarmee ze een afgewogen keuze kunnen maken. Voor veel vrouwen kan de pil nog steeds de beste keus zijn.’

Want u werkt aan een christelijke universiteit…

‘Ja, dat klopt, maar de universiteit is alleen christelijk van oorsprong, ze heeft geen christelijke agenda.’

U bent in uw boek bang dat uw betoog over de invloed van de pil verkeerd wordt uitgelegd.

‘Tot nu toe is mijn boek gelukkig niet misbruikt om de toegankelijkheid van de pil te verminderen. Er zijn mensen die geen kritiek op de pil willen horen, omdat die vrouwen zoveel goeds heeft gebracht: vrouwen kunnen, mede dankzij de pil, studeren en hoeven niet bang te zijn aan de zijlijn te belanden vanwege een zwangerschap. Maar sommige mensen voelen zich niet prettig bij het idee dat de pil je hersenen beïnvloedt. Gelukkig zijn de reacties meestal juist positief.’

Als uw boodschap niet is om de pil niet te slikken, wat is dan wel uw doel met dit boek?

‘We gaan te nonchalant om met de pil. Met mijn boek wil ik duidelijk maken dat de pil voor veel vrouwen een hartstikke logische keuze is, en vaak ook de beste, maar we moeten ook begrijpen wat we aan het doen zijn en wat we ervoor opgeven. Veel vrouwen zijn voor langere tijd aan de pil, terwijl dat niet per se nodig is.

‘Veel jonge meisjes gaan aan de pil om andere redenen dan anticonceptie, bijvoorbeeld om hun cyclus beter te reguleren of menstruatiekrampen te verhelpen. Maar de hersenen van pubers zijn nog volop in ontwikkeling. We weten niet hoe de pil hun hersenen beïnvloedt.

‘Ik wil vrouwen bewust maken van de psychologische effecten van de pil, zodat ze hun eigen ervaringen ermee beter kunnen begrijpen en samen met hun arts kunnen kijken of een andere pil, of een alternatieve manier van anticonceptie, beter voor hen is.’

Want nu bespreken artsen dat niet?

‘Nee. Er zijn zoveel pillen op de markt, met verschillende soorten progesteron. Artsen schrijven er eentje voor, maar vertellen niet aan een vrouw waarom nu juist deze pil, wat erin zit en wat die doet, op wat voor bijwerkingen je moet letten. Ze vertellen wel over het risico op trombose en borstkanker, maar nauwelijks over de psychologische effecten. Verder dan invloed op je humeur en je libido gaat het meestal niet. Psychologische effecten worden beschreven in de neurowetenschappelijke en psychologische tijdschriften, en die lezen artsen niet.

‘Het is belangrijk dat artsen ook over de psychologische effecten vertellen, zodat vrouwen hun ervaringen beter kunnen begrijpen en naar hun arts kunnen stappen als ze zich niet prettig voelen bij de pil die ze gebruiken.’

En waarom nu?

‘De tijd is er rijp voor. We hebben allerlei maatschappelijke debatten, over vrouwenrechten en niet-binair zijn. Vrouwen moeten meer kunnen nadenken over de keuzes die ze maken, ze moeten samen met de arts kunnen beslissen over de pil. Maar dan moeten ze wel de goede informatie hebben over hoe ze zelf in elkaar zitten en over hoe de pil hun hersenen beïnvloedt. Dat hoop ik met mijn boek te bereiken.’

Zelfs mannen zijn door de pil veranderd, zegt u?

‘Ja, want partnerkeuze is belangrijk in de evolutie om te zorgen voor gezond nageslacht. Voor vrouwen is een zwangerschap nogal een investering, dus gaan ze op zoek naar de mannen met de beste genen. We weten van mannen dat ze, onbewust, gemotiveerd worden door vrouwen om succesvol te zijn in het zakenleven of de politiek. Doordat vrouwen nu hun vruchtbaarheid kunnen regelen, kunnen ze ook seks hebben met mannen die niet de beste genen hebben. Ze zijn minder kieskeurig. In mijn boek schrijf ik dat mannen dus weleens minder gemotiveerd kunnen zijn om iets te bereiken, omdat ze niet meer hoeven te presteren om seks te krijgen. Als je als man nog steeds seks kunt krijgen terwijl je bij je moeder in de kelder woont en de hele dag zit te gamen, waarom zou je dan ooit nog wat anders doen?’

Maar er zijn toch wel meer oorzaken dat mannen minder zijn gaan presteren?

‘Zeker, er zijn veel andere oorzaken. Maar ik denk wel dat dit er een van is.’