Wat hebben we geleerd? 16 wetenschappelijke lessen uit het afgelopen decennium

Het klimaat begint voelbaar te veranderen en insecten leggen massaal het loodje. Traditiegetrouw zetten we aan het eind van elk jaar de opmerkelijkste lessen op een rij – deze keer blikken we meteen maar terug op het hele decennium. Er is ook vrolijker nieuws: de duurzame revolutie komt op gang, traumatherapie werkt echt en we gaan niet meer dood aan ziekten die tien jaar geleden nog fataal waren.

Luister ook naar onze speciale podcastreeks over de lessen van het decennium.

Les 1: De klimaatverandering is nu echt begonnen

In de jaren tien veranderde de opwarming van de aarde van een ietwat abstracte statistiek tot voelbare werkelijkheid. Dit is nog maar het begin, zeggen kenners eenstemmig.

Les 2: De wetenschap is niet onfeilbaar

Fraude, scoringsdra­ng, opschepperij: niets menselijks bleek wetenschappers vreemd in de jaren tien. Heeft de strijd tegen broddelwetenschap al iets opgeleverd?

Les 3: Astronomen openen nieuw venster op de kosmos via trillingen van ruimte en tijd

Sinds 2015 beschikken sterrenkundigen over een nieuwe manier om naar het heelal te kijken: zwaar­tekracht­golven. Zo is het heelal niet meer alleen te zien, maar ook te horen.

Les 4: We gaan anders dood

Ziekten waaraan patiënten tien jaar geleden nog overleden, zijn – soms dankzij biomedische hoogstandjes – ineens niet meer dodelijk.

Les 5: Kunstmatige intelligentie is de mens steeds vaker te slim af

Kunstmatige intelligentie kan steeds beter diagnoses stellen, creditcardfraude detecteren, muziek componeren en teksten vertalen. Is AI op weg de mens te overvleugelen?

Les 6: Insecten leggen massaal het loodje

Een Duits-Nederlandse studie zette de dramatische afname van het aantal insecten op de kaart. En nu is de klimaatverandering eens niet de grootste verdachte.

Les 7: Onze natuurwetten staan stevig op hun sokkel (maar dat is niet per se goed nieuws)

Terwijl het standaardmodel van de deeltjesfysica bijna alle fundamentele natuurkrachten beschrijft, is er nog wel één grote ontbrekende: de zwaartekracht.

Les 8: Een radicaal nieuwe supercomputer wordt eindelijk werkelijkheid

Rekenen met de regels van Moeder Natuur zelf. Dat is de belofte van de quantumcomputer, het langverwachte rekenbeest dat tot voor kort vooral een gedachtenexperiment was.

Les 9: Microplastics zijn niet te vermijden, maar we weten nog niet hoe schadelijk ze zijn

Ze komen het lichaam binnen via de lucht, drinkwater, voedsel of cosmetica. Er zijn verontrustende signalen over wat microplastics daar doen, alleen is niet bekend wat die waard zijn.

Les 10: Na een hartoperatie kun je binnen een dag thuis zijn

Te oud voor een openhartoperatie? Met een vernuftige ingreep via de lies is een aortaklep tegenwoordig óók te vervangen. En je hoeft er niet eens voor onder narcose.

Les 11: De schaduwzijde van de geschiedenis komt steeds meer in het licht

Tien jaar geleden was er nog geen Zwarte Pietendebat, geen discussie over termen als de Gouden Eeuw of figuren als J.P. Coen. Kunt u het zich nog voorstellen?

Les 12: Elke ziekte heeft haar festival

Met een collectebus langs de deuren voor onderzoek naar een (obscure) ziekte? Kansloos. Wie de aandacht van donateurs wil, denkt groot en organiseert een gala.

Les 13: Duurzame energie komt sneller op dan verwacht

Hernieuwbare energie kan inmiddels op prijs concurreren met fossiele en wint sneller terrein dan werd voorspeld. Maar het aandeel ervan in het totale energieverbruik is nog beperkt, zeker in Nederland.

Les 14: In uw dna ijlt de geschiedenis nog na

Het was het decennium waarin archeologen ons beeld van de geschiedenis op zijn kop zetten. Niet door te graven in de grond – maar in ons dna.

Les 15: Levende wezens kun je programmeren

Opeens was er ‘Crispr-Cas’, een vervreemdende genetische techniek die de wereld op zijn kop zet. Verwacht mensdieren, genetisch gemanipuleerde baby’s en wondergenezingen op maat. Of wacht: die zijn er al.

Les 16: Therapeuten kunnen trauma’s al in één sessie genezen

Wat nog altijd niet lukt bij depressies, burn-outs en fobieën, lukt wel bij ptss. Emdr-therapie verhelpt trauma’s snel en bewezen effectief. Een revolutie, zegt psycholoog Ad de Jongh.