Wanneer laat je de werknemers los op internet?

Eerlijk antwoorden: leest u dit stuk tijdens de ochtendkoffie, in de trein op weg naar uw werk of toch in de baas zijn tijd online? En mocht het laatste het geval zijn: leest u dan stiekem, gebruikt u uw pauze ervoor of flikkeren deze woorden gewoon en bloot op het beeldscherm omdat het niemand wat uitmaakt hoe u uw tijd indeelt?

Internetregels

Wat zijn, met andere woorden, de internetregels op uw werk? Staat de baas Facebook toe? En zo ja: alleen in de pauze of de dag? Mag iedereen pakketjes bij Bol.com bestellen? En onder welke noemer valt Linkedin dat half zakelijke, half sociale medium?

Het zijn kwesties waar werkgevers vroeger weinig mee van doen hadden. Maar nu vrijwel iedereen op computers werkt, rijst de vraag: wat doet iedereen nog meer op die computers?

Hoe het niet moet, werd begin dit jaar in de Volkskrant beschreven. Er zomaar iets online uitflappen kan een onverwachte streep door je loopbaan betekenen. Zo werd een vrouw ontslagen omdat ze op papier ziek was, maar op Facebook heel duidelijk in Turkije. En er was die Blokker-werknemer die in 2012 zijn congé kreeg nadat hij op zijn openbare profiel schreef: 'blokker wat een hoerebedrijf spijt dak er ben gaan werken' plus nog wat onaangenaamheden aan het adres van z'n collega's.

Allemaal voorbeelden van hoe het niet moet. Maar, zoals altijd, zitten er honderden tinten grijs tussen zwart en wit. Kun je ook iemand ontslaan die niets negatiefs tettert over Blokker, maar wel 43 keer per dag zijn mail, Facebookaccount, Twitterpagina, Whatsappgesprekken en Instagramupdates ververst? Of een personeelslid dat Imelda Marcos-achtige hoeveelheden schoenen bij Zalando bestelt in de baas zijn tijd? Iemand die stiekem porno kijkt op zijn eigen telefoon? Of erger nog: iemand die sollicitatiebrieven aan het tikken is?

Onderscheid

'Het is belangrijk een onderscheid te maken tussen sociale media als Facebook, Twitter en Linkedin en sites als Zalando, Martkplaats en waarbenjij.nu', zegt Jarno Duursma, een expert op het gebied van sociale media. 'Dat zijn echt verschillende dingen. Werknemers die actiever zijn op sociale media dragen bij aan het succes van hun werkgever. Voor die tweede categorie geldt dat niet bepaald.'

'Er bestaat bij veel bedrijven het beeld dat sociale media vooral een waste of time zijn - contraproductief. Maar dat is niet zo', zegt ook Ward van Zoonen van de Universiteit van Amsterdam. Hij onderzoekt het effect van opmerkingen van medewerkers over hun bedrijf op sociale media. 'Uit mijn studie blijkt dat acht op de tien medewerkers hun persoonlijke Twitteraccount gebruiken om over werk te praten.'

Dat is gunstig voor de baas, zegt Van Zoonen. Zo kan het reclame zijn voor het bedrijf, maar ook omdat werknemers op die manier een extra netwerk opbouwen. 'Ze gebruiken het persoonlijke account dus niet per se om Candy Crush-uitnodigingen naar elkaar te versturen.'

Onderzoeken

Over het nut en onnut van (sociale) media op het werk zijn al meerdere onderzoeken gepubliceerd, meestal met bovenstaande uitkomst. Uit een onderzoek van de Vrije Universiteit in Amsterdam blijkt bijvoorbeeld dat werknemers productiever worden als ze elk uur drie minuten een sociaal medium mogen raadplegen.

Het onderzoeksinstituut TNO concludeerde in 2013 dat twitterende of facebookende werknemers juist een zege kunnen zijn. En omgekeerd: bedrijven die het hele sociale media-proces van a tot z hebben vastgelegd in protocollen - en vooral veel verbieden - kunnen behoorlijk wat innovatiekansen mislopen.

De vraag blijft wel: wanneer laat je de werknemers los op internet? Mogen altijd surfen? Of enkel in de pauze? Zo bleek uit een peiling van de site Nationalevacaturebank.nl (ongeveer duizend respondenten) dat bijna de helft van de werknemers regelmatig is afgeleid door het privégebruik van internet. Bij 27 procent gaat het zelfs ten koste van de dagelijkse werkzaamheden.

Toch is dat iets waar bedrijven mee moeten leren leven, zegt expert Duursma. 'Het is absoluut een illusie te denken dat je het allemaal kunt tegenhouden. Dat vind ik heel erg '1998'. Je negeert de opkomst van de smartphone en geeft als bedrijf bovendien een signaal: ik vertrouw jullie niet. Werknemers moeten worden beoordeeld op het resultaat wat ze hebben behaald, niet op hoeveel uur ze wel of niet op Facebook of Zalando zaten.'

Lijntrekkers heb je overal

Bovendien, zo zegt Van Zoonen van de UvA, 'je baas kan wel heel graag willen dat je negen uur per dag alleen maar achter je pc zit en de hele tijd werkt, maar dat kan natuurlijk niet. Wanneer je alles verbiedt, zal die overgebleven tijd echt niet opeens effectieve werktijd worden.'

De vervagende scheidslijn tussen werk en privé werkt bovendien twee kanten op: er zijn genoeg werknemers die 's avonds als de kinderen in bed liggen nog even dat rapport afmaken - de schoenen waren immers vanmiddag al besteld.

Er zijn wel wat uitzonderingen, vindt Duursma. Als je collega's last hebben van je surfgedrag of - en dat heb ik bij bedrijven ook wel meegemaakt - als je stiekem pornografisch materiaal bekijkt op het werk, moet je heel strikt zijn als baas: nee!'

Maar voor de rest: accepteer dat de jantjes-van-leiden nou eenmaal bij elk bedrijf rondlopen. En kunnen zij niet bij Coolblue.nl of Instagram, dan vinden de klaplopers wel andere manieren om hun werktijd wat sneller te laten wegtikken, zegt Duursma. 'Er zijn ook mensen die heel lang bij het koffiezetapparaat staan. Of veel rookpauzes nemen. Of mensen die om half vier zeggen: ik ga naar een klant, waarna ze gehaktballen gaan bakken in hun keuken. Ik wil maar zeggen: wat offline geldt, geldt ook gewoon online: je moet iemand beoordelen op resultaat.'