Waarom horen sommige mensen niet dat ze vals zingen?

Als je zo vals zingt als een kraai, kan dat meerdere oorzaken hebben. Bijvoorbeeld een slechte werking van je stemspieren, of een slechte ademtechniek. ‘Soms hebben mensen gewoon geen controle over hun stem’, legt Henkjan Honing uit, hij is hoogleraar muziekcognitie aan de Universiteit van Amsterdam. ‘Met een beetje oefenen gaat dat snel beter. Zangklank wordt vaak ook beter als mensen rustig zijn. Er zijn experimenten gedaan waar ze mensen vroegen een liedje te zingen in een rustige omgeving en op straat. In een rustige studio klonk het vele malen beter: mensen hebben dan meer controle, omdat ze ontspannen zijn.’

Meestal weten mensen van zichzelf wel of ze kunnen zingen of niet. Maar aan talentenjachten zoals Idols of The Voice doen altijd amateurs mee die geen zuivere noot halen, terwijl ze er zelf van overtuigd zijn dat ze de sterren van de hemel zingen. Horen ze die valse klanken dan niet? ‘Er zijn mensen die tonen anders horen dan andere, die hebben de aandoening amusia, oftewel toondoofheid. Dat komt niet zo vaak voor: eerst werd geschat dat zo’n 4 procent van de wereldbevolking het had, nu ligt die schatting op 1,5 procent’, zegt Honing.

Toondoofheid is een aandoening die voortkomt uit een afwijkende verwerking van geluiden in de hersenen. De hersenen kunnen de tonen wel goed registreren, maar de frontale hersenkwab krijgt geen toegang tot de juiste toonhoogte-informatie. Onderzoekers van Harvard Medical School maakten hersenscans van twintig mensen, waarvan de helft toondoof was. Uit de studie bleek dat de toondoven een minder sterke verbinding van zenuwvezels hadden tussen hun frontale en temporale hersenkwab. Die verbinding speelt een belangrijke rol bij het luisteren naar muziek en het produceren van bijpassende klanken, en bij een gebrekkige verbinding tussen die twee hersengebieden kun je zelf dus niet horen of je de juiste tonen zingt.

Toondoofheid is deels een erfelijke aandoening. ‘Je ziet het terugkomen in families. Maar er zijn ook gevallen van mensen die het in hun latere leven oplopen, bijvoorbeeld door hersenletsel’, aldus Honing. Een vergelijkbare aandoening is maatdoofheid. ‘Mensen kunnen dan ritmes niet goed horen – ze kunnen een wals of een mars nog niet uit elkaar houden. Het is een bijzondere aandoening, we hebben nu een stuk of zes mensen gevonden die het hebben. Het mechanisme is vergelijkbaar met dat van toondoofheid: hersenen kunnen wel het ritme oppikken, maar er is geen bewuste toegang tot de juiste maatinformatie in de hersenen. Het lukt mensen dan echt niet om op de maat te dansen of muziek te maken.’

Kun je iets tegen toondoofheid doen? ‘De toegang naar het bewustzijn van tonen is niet te repareren. Er wordt nu wel in detail uitgezocht of het effect van die gebrekkige hersenverbinding te verminderen valt via het beloningssysteem: door muziek te maken wordt er dopamine aangemaakt, en als je toondoven overhaalt om actief samen te zingen of muziek te maken, dan zou die hersenverbinding iets beter kunnen functioneren’, zegt Honing. Alle smeekbedes om te stoppen met zingen negeren en gewoon doorgaan dus. ‘Als je het leuk maakt voor toondoven, valt er een hoop te halen’, aldus Honing.

Gezonder leven, slimmer bewegen en beter slapen: dat willen we (bijna) allemaal. De Volkskrant gidst u door de wereld van gezondheidsclaims, afvallen, sportmythes en fitboys.