Waar blijft de mannenpil?
Ooit werden ze bejubeld als doorbraak, nu horen we er opvallend weinig meer van. V Zomer Magazine duikt 'revolutionaire' uitvindingen op uit de vergetelheid.
'Mannenpil komt er binnen vijf jaar', kopte het dagblad Trouw in augustus 2003 op de voorpagina. Het begeleidend artikel schetst het grote voordeel van zo'n pil. Stellen zouden de lasten van anticonceptie eerlijker kunnen verdelen; eerst jij een jaartje slikken, dan ik een jaartje slikken. Maximale emancipatie, ook in de slaapkamer. Maar dan moet zo'n middel wel werken natuurlijk. Wie nu, twaalf jaar later, bij de apotheek naar een mannenpil vraagt, krijgt hoogstens de vraag retour: 'Bedoelt u misschien Viagra?'
De hoopgevende berichten in 2003 waren gebaseerd op klinische testen van de farmaceuten Organon (thans MSD Development Center Oss) en Schering (thans Bayer HealthCare Pharmaceuticals), twee grootmachten op het gebied van hormonen en anticonceptie. Een paar jaar later liep de samenwerking echter stuk. Hun mannenpil was simpelweg te onvriendelijk in het gebruik. Het ging namelijk niet om een pilletje, maar om het injecteren van een buisje in de bovenarm, dat daar een jaar lang geleidelijk progestageen afgeeft. Dat hormoon remt niet alleen de aanmaak van sperma, maar ook die van testosteron, dat belangrijk is voor onder meer spiergroei en het libido. Om ongewenste effecten tegen te gaan, moesten de mannen daarom ook nog elke drie maanden een testosteron-injectie halen. Een hoop gedoe dus.
Miljoenen spermacellen biochemisch uitschakelen en daarbij de hormonen ongemoeid laten: de geschiedenis leert dat het kan, maar wel tegen een hoge prijs. Zo vonden Chinese onderzoekers in de jaren zeventig een verband tussen mannelijke onvruchtbaarheid en koken met katoenzaadolie. Maar bij klinische testen bleek de werkende stof, gossypol, giftig te zijn. Zo zijn er veel meer voorbeelden van stoffen die wel werken, maar niet veilig zijn.
Asfalt en eitjes
Na de superbus van Wubbo Ockels en de mannenpil volgen de komende weken nog deze ooit spectaculaire innovaties die hoognodig aan een update toe zijn: zelfhelend beton, het huis van de toekomst, koolstof-nanobuisjes en ingevroren eitjes.
Emancipatie
Een gerichte aanval zonder bijwerkingen, dat is de grote uitdaging bij het ontwikkelen van een mannenpil, stelt Anton Grootegoed. De hoogleraar biochemische endocrinologie aan de Erasmus Universiteit heeft emancipatie hoog in het vaandel staan, dus hij zou de komst van zo'n mannenpil alleen maar toejuichen. 'Maar er wordt nog te weinig geïnvesteerd. Steeds weer horen we dat hij elk moment in de apotheek kan liggen, maar die pil gaat er voorlopig echt niet komen.'
Maar oké, als hij dan toch een initiatief moet noemen dat enige kans van slagen heeft, dan kiest Grootegoed voor middelen die zich richten op moleculen die uitsluitend in spermacellen aanwezig zijn, zoals bepaalde ionkanalen. Door die te blokkeren, kan de spermacel niet meer lekker met zijn staart zwiepen en bereikt die zijn doel niet meer. 'Doordat die ionkanalen alleen in spermacellen zitten, kun je je richten op een duidelijk doelwit zonder dat er allerlei andere reacties optreden in het lichaam. Maar dit bevindt zich allemaal nog in het stadium van labexperimenten hoor, proeven op mensen zijn nog lang niet in zicht.'
Kortom, die mannenpil laat nog wel even op zich wachten. Maar als het niet per se een pil hoeft te zijn, dan ziet Grootegoed meer kansen voor nieuwe anticonceptie voor mannen. Zo werkt de Amerikaanse Parsemus Foundation aan een gel die mannen in de zaadleider kunnen laten spuiten. Dan kunnen de zaadcellen er niet meer door, net als na het steriliseren. Vergeleken met het doorknippen van de zaadleiders is het effect echter makkelijker terug te draaien. Door het inspuiten van een zoutoplossing spoelt de gel weer weg uit de zaadleiders. De makers hopen het middel in 2018 op de markt te kunnen brengen. Maar voordat we nu van de daken gaan schreeuwen dat er nu écht een nieuwe anticonceptievorm voor mannen op komst is: het middel is alleen nog getest op konijnen.
