Nieuwsopwarming van de aarde
VN-klimaatpanel: zonder drastisch ingrijpen zal opwarming oceanen rampzalig zijn
De oceanen hebben tot nu toe een groot deel van de opwarming van het klimaat opgevangen. Als de uitstoot van broeikasgassen niet snel wordt aangepakt, worden ze een bedreiging.
Dat is de waarschuwing van een speciaal rapport van het IPCC, het klimaatpanel van de Verenigde Naties, dat woensdag is verschenen. Zo zal de zeespiegel eind deze eeuw met 1 meter zijn gestegen als de uitstoot van CO2 niet drastisch wordt teruggeschroefd. Honderden miljoenen bewoners van eilanden en kustregio’s zullen door extreme stormen en overstromingen worden bedreigd. De stijging kan oplopen tot 5 meter in 2300.
Aan het IPCC-rapport (Special Report on the Ocean and Cryosphere in a Changing Climate), het eerste waarin oceanen, ijskappen en gletsjers centraal staan, hebben 130 wetenschappers uit 36 landen meegewerkt. Het is gebaseerd op de meest recente stand van de wetenschap over de impact van de klimaatverandering op de ecosystemen van oceanen, poolstreken en hooggebergten en de mensen die daarvan afhankelijk zijn.
De oceanen hebben volgens het IPCC tot nu toe gratis en voor niks een groot deel van de CO2 (een kwart van de jaarlijkse uitstoot) en de opwarming van de atmosfeer opgenomen (zo’n 90 procent sinds 1970). Maar dat heeft een prijs: de oceanen worden warmer, zuurstof-armer, minder zout en zuurder (door de opname van CO2). Verdere groei van de uitstoot en de opwarming zal ze onomkeerbaar veranderen, waarschuwt het IPCC.
Stijgingsgevaar
Het meest directe gevaar is de zeespiegelstijging, een gevolg van het uitzetten van het opwarmend oceaanwater en het smelten van de ijskappen van Groenland en Antarctica. Het IPCC schat die stijging nu op 3,66 mm per jaar, tweeënhalf keer sneller dan afgelopen eeuw het geval was. Als de opwarming niet wordt afgeremd, zal dat leiden tot een stijging van 60 tot 110 cm eind deze eeuw. De stijging tot nu toe is 20 cm (sinds 1900).
Het IPCC constateert voor het eerst dat de zeespiegelstijging versnelt, vooral door het smelten van de ijskappen van Groenland en Antarctica, zegt medeauteur Roderik van de Wal (Universiteit Utrecht). ‘Voor het eerst kijken we ook verder de toekomst in, tot aan 2300, en dan zijn de prognoses - bij alle onzekerheid - beroerd. Dat laat wel zien dat zeespiegelstijging een krachtige motivatie kan zijn voor het terugdringen van de uitstoot.’
Verdere opwarming van het oceaanwater zal tot grote veranderingen in mariene ecosystemen leiden. Zo zullen ‘mariene hittegolven’ veel vaker voorkomen dan nu, met fatale gevolgen voor koraalriffen. De verzuring van het water leidt ertoe dat koralen en schelpdieren slechter hun kalk kunnen aanmaken. Het leven in zee zal door afnemend zuurstofgehalte met 15 procent afnemen, de visserijopbrengsten mogelijk met 24 procent.
Opvallend is ook, zegt Van de Wal, dat de frequentie van ‘extreme gebeurtenissen’ enorm zal toenemen. ‘Hevige stormen en stormvloeden die tot dusver eens per eeuw voorkwamen zullen vooral in de tropen een bijna jaarlijks verschijnsel worden.’ Laaggelegen eilanden, rivierdelta’s en kustgebieden (zoals ook Nederland) zullen hierdoor veel vaker te maken krijgen met overstromingen, kusterosie en verzilting.
Het IPCC-rapport besteedt veel aandacht aan veranderingen in de zogenaamde cryosfeer, het bevroren deel van de wereld (ijskappen, zee-ijs, gletsjers en permafrost), met name in de Noordpoolgebied, waar de opwarming tweemaal zo snel gaat als elders. Het smelten van de ijskappen van Groenland en Antarctica en de gletsjers van gebergten als de Himalaya is tussen 2006 en 2015 geaccelereerd en bedraagt nu 720 miljard ton ijs per jaar.
Vooral de Groenlandse ijskap slinkt steeds sneller. Deze zomer was daar voor het eerst de hele ijskap aan het smelten. Die verliest nu ongeveer 270 gigaton ijs per jaar. Het IPCC denkt dat dit tot 2100 de zeespiegel met 5 tot 30 cm zal doen stijgen, op een totale stijging van 40 tot 100 cm. Als de hele 3 kilometer dikke ijskap zou smelten, kan de zeespiegel in theorie 6 tot 7 meter stijgen (al duurt dat eeuwen, zo niet duizenden jaren).
Zee-ijs
Ook het zee-ijs aan de polen smelt in de zomer steeds sneller, met gemiddeld 13 procent per tien jaar sinds 1979. Het zee-ijs in de Noordelijke IJszee slonk deze zomer tot 4,2 miljoen km2, het op een na kleinste oppervlak ooit. Ook de dikte van het ijs neemt af, en meerjarig zee-ijs verdwijnt. Als de opwarming doorgaat, voorziet het IPCC een jaarlijkse kans van 10 tot 35 procent dat het zomerse zee-ijs in de Noordelijke IJszee eind van de eeuw helemaal verdwijnt. Met enorme gevolgen voor diersoorten en mensen die ervan afhankelijk zijn.
De cryosfeer in het hooggebergte verandert eveneens drastisch bij voortgaande opwarming. Overal ter wereld smelt de ‘eeuwige sneeuw’. Gletsjers zullen gemiddeld met eenderde afnemen. In de Alpen zijn ze al voor de helft verdwenen. In sommige delen van de wereld zal 80 procent van de gletsjers in 2100 verdwenen zijn. Met grote gevolgen voor de watervoorziening, want gletsjers zijn de watervoorraad voor grote delen van de wereldbevolking. Door smeltende gletsjers neemt de kans op aardverschuivingen en overstromingen toe.
Onverminderde opwarming kan er ten slotte ook toe leiden dat een deel van de honderden miljarden tonnen CO2 en methaan die liggen opgeslagen in de permafrost van het noordelijk halfrond vrijkomen in de atmosfeer. Het IPCC schat dat op termijn 25 tot 70 procent van de permafrost kan smelten en dat dit tot sterke extra opwarming zal leiden. Vooral door het vrijkomen van methaan, een veel krachtiger broeikasgas dan CO2.
Het IPCC-rapport benadrukt wel dat de ergste gevolgen van de opwarming kunnen worden beperkt als de uitstoot van CO2 snel en drastisch wordt teruggedrongen. Van de Wal: ‘We horen het in Nederland niet graag, maar adaptatie (aanpassing aan klimaatverandering) is niet genoeg. We redden het op termijn niet met het ophogen van de dijken. Je hebt ook mitigatie nodig: de uitstoot moet zo snel mogelijk omlaag.’
