Verzekeraar én patiëntenclub: verplicht recht op digitale zorg

Al jaren geldt digitalisering als een belofte die de zorg goedkoper kan maken. Ook is de service prettiger voor de patiënt en bovendien kan de innovatie bijdragen aan het terugdringen van het personeelstekort. Toch blijft de digitalisering al jaren steken in goede bedoelingen, kleinschalige proefprojecten en discussies over vragen als: wie gaat de noodzakelijke investeringen betalen?

Maar de coronacrisis heeft de digitale zorg in een stroomversnelling gebracht: artsen zien plannen voor patiëntcontact-apps, waarover ze al tijden steggelden, nu in enkele dagen geregeld. Het aantal beeldbel-afspraken is verdertigvoudigd en voor projecten zoals Hartwacht, waarbij hartpatiënten thuis op afstand in de gaten worden gehouden (en dus minder naar het ziekenhuis hoeven) is het aantal deelnemende patiënten met 30 procent gestegen.

Het is belangrijk die ontwikkeling vast te houden, vindt Fijneman. ‘Patiënten hebben ervaren hoe prettig het kan zijn. Zij moeten het recht hebben te vragen of het zo kan blijven.’

De Patiëntenfederatie, niet altijd de beste vriend van de zorgverzekeraars, steunt de oproep van harte. Directeur Veldman: ‘Ons halve leven speelt zich zo langzamerhand online af, alleen in de zorg lukte het maar niet om meters te maken. Wij hebben hier vaak discussies over met zorgaanbieders en die zeggen dan: ja maar de patiënt vraagt er niet om. Daar word ik chagrijnig van, consumenten hebben ook niet om de smartphone gevraagd, maar het is toch prettig dat die bestaat.’

Door die houding, vindt Veldman, lijkt het alsof de patiënt het gebrek aan digitale zorg heeft veroorzaakt. ‘Wij zijn ervan overtuigd dat digitale zorg het leven van de patiënt prettiger kan maken. Maar het werkt niet als je er in je eentje om moet vragen.’ Recht op digitale zorg moet patiënten het gevoel geven dat het normaal is erom te vragen.

De vraag is of zorgverleners er wel op zitten te wachten. Uit een studie van het UMC Utrecht bleek dat slechts 1 procent van de psychotherapeuten de voorkeur geeft aan beeldbellen boven fysiek contact. 86 procent vond een een-op-eengesprek waardevoller.

Natuurlijk, zegt Fijneman, zal een zorgverlener altijd vanuit een medische noodzaak de patiënt bij zich kunnen roepen. ‘Digitale zorg vervangt het fysieke contact niet in alle gevallen, het kan ook in combinatie.’ Maar artsen en therapeuten zullen wel moeten wennen aan de verandering. ‘De zorg loopt echt achter. Ik kom uit de financiële wereld. Daar werd het werk ook anders toen we de dossiers en archieven gingen digitaliseren. Deze tijd zal een andere manier van werken opleveren.’

Niet doorslaan

Eveline Wouters, hoogleraar succesvolle technologische innovaties in de zorg aan Tilburg University, denkt dat met het voorstel de positie van de patiënt ‘enorm versterkt’ kan worden. ‘Zo’n wet zou echt een aanwinst zijn.’ Maar, waarschuwt ze daarbij, ‘de digitalisering moet ook niet doorslaan’. Juist mensen met chronische aandoeningen zijn vaak het minst digitaal. Die moeten de zorg krijgen die ze nodig hebben, en gewoon naar hun zorgverlener kunnen blijven gaan. ‘Als óf de patiënt óf de zorgverlener niet goed uit de voeten kan met digitale zorg, dan wordt het niets.’