Twaalf jaar lang meten, om te zien of de dijken wel echt zoveel verhoogd moeten worden als gedacht

Met een flinke klap kolkt water uit een sleuf die in de dijk is aangebracht. Dat water komt uit een opvangbak die in de dijk is gegraven. Die bak zal gedurende twaalf jaar het water opvangen dat bij stormen tot op deze hoogte wordt opgestuwd. Even hoger op de dijk is een tweede opvangbak ingegraven. Die staat model voor zwaardere stormen. Om de stormsituatie te simuleren, hebben tractoren met watertanks de bakken gevuld. Fotografen en filmploegen staan in de harde wind soms tot hun knieën in zee voor het beste beeld.

De proef vindt sinds vrijdag plaats bij Eemshaven, noordelijker in Nederland kun je niet komen. Het Googlegebouw kleurt grijs aan de horizon en de gloednieuwe kolencentrale van RWE blaast witte stoomwolken in de lucht. De langjarige dijkproef moet bijdragen aan een meer realistische bescherming van de Nederlandse kust tegen de stijgende zeespiegel en extremer weer met hardere wind en meer stormen.

‘De modellen die we nu gebruiken willen we verrijken met actuele praktijkgegevens. Verbeterde modellen kunnen de aantasting van landschap en overlast voor omwonenden verminderen en bovendien geld besparen’, zegt Erik Wagener, directeur van het Hoogwaterbeschermingsprogramma, uitvoerder van de proef die 9 miljoen euro kost. Het programma, waarin waterschappen en Rijkswaterstaat nieuwe technieken testen, onderzocht eerder onder meer stalen damwanden bij een dijk in Eemdijk en klapanker-spijkers in een dijk in Amsterdam.

‘Het verbeterde rekenmodel waarmee we vandaag beginnen, kan ook elders in de wereld helpen bij een realistische dijkversterking’, aldus Wagener. De komende jaren moet 1.100 kilometer dijk – niet alleen zeedijken – worden versterkt. De kosten zijn op 7,4 miljard euro geraamd.

Minder hoog

Dijkspecialisten denken dat de huidige modellen te conservatief zijn en dat het voor minder geld kan. ‘Westwaarts, ter hoogte van Delfzijl, is deze zeedijk afgekeurd’, zegt Eisse Luitjens, loco-dijkgraaf van het hier verantwoordelijke waterschap Noorderzijlvest. ‘Volgens de huidige normen zou de dijk 4 meter hoger moeten om vijftig jaar mee te kunnen. Nu verhogen we tot 2 meter voor een levensduur van 25 jaar. We denken dat de dijk evengoed veertig jaar meegaat, maar dit meetprogramma moet daar de komende twaalf jaar bewijs voor leveren’, aldus Luitjes.

Ook op deze 2 meter verhoogde zeedijk beginnen binnenkort soortgelijke metingen met de sleuven en gegraven overslagbakken in de dijk. Dat is niet alles. Een meetpaal registreert 24 uur per dag, zeven dagen per week waterstand, lengte en hoogte van de golven. Geel gekleurde meetboeien en akoestische apparatuur op de zeebodem geven permanent informatie door. Een 3D-laserscanner verschaft een digitaal profiel van de golven als ze de dijk opkruipen, tot welke hoogte en of ze over de kruin heen komen. Niet eerder deden zoveel ingenieursbureaus, kennisinstellingen en leveranciers van meetapparatuur aan een dijkproef mee.

En wat als de sensoren over tien jaar de optimistische visie van het waterschap logenstraffen? Gaan de inwoners van Delfzijl dan kopje onder in de Waddenzeegolven? ‘Nee’, zegt loco-dijkgraaf Luitjens, ‘dan verhogen we de dijk bijtijds tot een veilige hoogte. De waterveiligheid gaat voor alles.’

Dat er gedurende twaalf jaar wordt gemeten, wist professor Bas Jonkman niet. De hoogleraar dijken en overstromingsrisico’s aan TU Delft: ‘Het lijkt mij een goede aanpak om de kracht van de golven zowel op zee als op de dijk te meten. Dat hadden we veel eerder moeten doen. We hebben de afgelopen jaren echt een paar mooie stormen gehad.’