Nieuws
Sporen van zware kosmische inslag op Antarctica gevonden
Hoeveel pinguïns er om het leven zijn gekomen is onbekend, maar het was een natuurramp van formaat: de inslag van een kosmisch rotsblok van minstens 100 meter groot, 430.000 jaar geleden op Antarctica.
Een internationaal team van geologen publiceert deze week een gedetailleerde reconstructie van de hemelse voltreffer in Science Advances. Volgens onderzoeksleider Matthias van Ginneken van de Universiteit van Kent ging het om een ‘touchdown event’: te klein voor de vorming van een inslagkrater (die is niet gevonden), maar groot genoeg voor ingrijpende gevolgen op de grond. ‘Als we het inslaggevaar op aarde volledig in kaart willen brengen, moeten we ook dit soort verschijnselen goed begrijpen’, zegt hij.
Het klinkt als het scenario van een rampenfilm. Een steenklomp zo zwaar als de Ever Given raast met 20 kilometer per seconde op de aarde af. Als gevolg van de opgebouwde luchtdruk in de atmosfeer spat het gevaarte uit elkaar, maar de oververhitte explosiewolk – 30.000 graden heet en met een middellijn van 1 kilometer – dendert als een overmaatse laserstraal verder naar beneden.
Door de warmtestraling en de ‘inslag’ van de relatief ijle wolk verdampt er in korte tijd 10 miljoen kubieke meter ijs. Binnen een paar minuten rijst er een soort paddenstoelwolk omhoog tot maar liefst 400 kilometer. Vervolgens regenen er overal op Antarctica afgekoelde en gestolde korreltjes neer: kleine bolletjes, ‘sferulen’, van ongeveer een kwart millimeter groot.
Zwaar zuurstof
Tijdens een expeditie in 2018 naar de top van de Walnumfjellet – een bergpiek in Oost-Antarctica die boven de ijskap uitsteekt – vonden Van Ginneken en zijn collega’s grote hoeveelheden van die sferulen, waarvan de leeftijd op circa 430.000 jaar werd bepaald. ‘Op Antarctica, waar geen sprake is van enige vorm van vervuiling, kun je ze heel eenvoudig herkennen’, zegt hij.
Laboratoriumonderzoek wees uit dat het om buitenaards materiaal gaat, maar wel met een afwijkende hoeveelheid ‘zwaar zuurstof’: zuurstofatomen met twee extra neutronen in de kern. Dat valt alleen te verklaren wanneer de bolletjes gestold zijn in een inslagpluim die ook veel aards waterdamp bevatte, een aanwijzing dat er inderdaad grote hoeveelheden ijs verdampt moeten zijn.
‘Het is nog een speculatieve verklaring, maar erg ver zullen ze er niet naast zitten’, zegt geoloog Jan Smit van de Vrije Universiteit. Hij deed veel onderzoek naar de catastrofale inslag, 66 miljoen jaar geleden, waarbij de dinosauriërs uitstierven. Die werd overigens veroorzaakt door een veel groter projectiel, met een diameter van een kilometer of 10.
Potentiële dreiging
Een ‘touchdown event’ zoals beschreven door Van Ginneken en zijn collega’s kan bij wijze van spreken morgen opnieuw gebeuren. Lang niet alle potentieel bedreigende ruimtekeien van 100 meter groot zijn namelijk al ontdekt. En als zo’n inslag boven bewoond gebied plaatsvindt, zullen er vele miljoenen doden te betreuren zijn, aldus de auteurs.
‘We denken dat zoiets gemiddeld eens in de honderdduizend jaar voorkomt,’ zegt Van Ginneken, ‘maar heel zeker weten we dat niet. Het liefst zie je zoiets natuurlijk ruim van tevoren aankomen; dan kun je nog proberen om een groot gebied te evacueren.’
