Slaapproblemen, angst of eetbuien? De Youtube-psycholoog weet raad

'Hallo allemaal, ik ben psycholoog Najla en superleuk dat je kijkt naar deze nieuwe video op mijn kanaal. Vandaag ga ik het hebben over slaapproblemen. Dus lig jij nachtenlang wakker, word jij supervroeg wakker of slaap je gewoon heel onrustig en helpen technieken als schaapjes tellen niet meer? Blijf dan kijken.'

Najla, spreek uit 'Nesjla', Edriouch kijkt je vriendelijk aan vanaf het beeldscherm. De 27-jarige psycholoog uit Den Bosch plaatst elke vrijdag op haar YouTube-kanaal een nieuwe instructievideo, opgenomen in haar woonkamer, met onderwerpen als 'Hoe kun jij eetbuien stoppen?' en 'Wat te doen bij angst en paniek?'. Ze monteert zelf, de achtergrondmuziek komt van een bevriende saxofonist.

Moderne zorg

Achthonderd abonnees heeft Edriouch inmiddels: niet gek voor iemand die pas drie maanden bezig is en die de video's naast haar gewone werk maakt. Edriouch is fulltimegedragsdeskundige bij Stichting Buitengewoon leren en werken. Die heeft als doel jonge mensen met ernstige leerproblemen of beperkingen aan de slag te krijgen in onder meer horeca, detailhandel en zorg.

Edriouch werkt tien jaar in de zorg, waar het haar opviel dat de informatie die cliënten krijgen nog behoorlijk traditioneel van karakter is. Een folder, een boek. Vooral jongeren kun je beter bereiken met video's. 'Als ik wil weten hoe ik een koffiezetapparaat ontkalk, zoek ik naar een YouTube-instructie en ga ik niet de handleiding doorlezen. Jongeren die psychische vragen hebben, komen ook eerder uit bij YouTube dan bij de bibliotheek.'

Natuurlijk is Edriouch lang niet de enige die psychologische adviezen op YouTube zet. Een van de populairste zelfhulpkanalen is The School of Life, in 2008 opgericht door de Britse filosoof en schrijver Alain de Botton. Meer dan twee miljoen abonnees zien video's over onderwerpen als werk, relaties en gezondheid.

Ook slaapproblemen passeren de revue. Volgens The School of Life ontstaat slapeloosheid omdat we overdag niet voldoende tijd nemen om onszelf grote levensvragen te stellen, zoals 'ben ik wel gelukkig?' en 'wat wil ik met mijn leven?'.

_{Tekst gaat verder onder de video.}

Het contrast met psycholoog Najla is groot. De Nederlandse YouTube-psycholoog legt in 8 minuten uit wat de meest voorkomende oorzaken zijn van slaapproblemen en komt met praktische tips. Bijvoorbeeld: beperk de blootstelling aan beeldschermlicht, want dan maakt je lichaam minder van het slaaphormoon melatonine aan. En: zorg ervoor dat je alleen sláápt in je bed, want wie in bed tv kijkt, belt of andere activiteiten ontplooit, gaat zijn bed minder met slapen associëren.

_{Tekst gaat verder onder de video.}

Pim Cuijpers, hoogleraar klinische psychologie aan de VU en gespecialiseerd in zelfhulp, weet wel welke van deze twee instructievideo's hij zou aanbevelen.

'Wat The School of Life laat zien, is totaal niet gebaseerd op onderzoek, maar meer een vaag idee van de makers van de video. De instructie kan zelfs negatief uitpakken, doordat mensen energie gaan stoppen in onzintheorieën en zich schuldig voelen als die niet werken. Ook kan het mensen tegenhouden andere dingen te proberen, zoals een evidencebased behandeling.'

Over de video's van Psycholoog Najla is de hoogleraar wel positief. 'Ik heb er een aantal gezien en ze zitten erg goed in elkaar. Ze geeft alleen wetenschappelijk onderbouwde tips. Bovendien zegt ze in elke video duidelijk dat de instructies alleen bedoeld zijn als hulpmiddel bij relatief milde klachten en dat je bij serieuze klachten naar de huisarts moet gaan. Ik kan me goed voorstellen dat haar aanpak een jong publiek trekt; een doelgroep voor wie de drempel naar de geestelijke gezondheidszorg vaak hoog is.'

Keurmerk

Cuijpers deed samen met collega-onderzoekers een reeks studies naar het effect van zelfhulp. Zo ontdekte hij dat sommige onlinehelpprogramma's effectief zijn bij onder meer een milde depressie of angstklachten. 'Groot voordeel van zo'n onlineprogramma ten opzichte van de conventionele één-op-ééntherapie is dat je het in je eigen tijd thuis kunt doen. Je kunt zo'n programma zelfstandig volgen, maar het werkt nog beter als daarnaast een behandelaar vanaf afstand meekijkt en desgewenst persoonlijk advies geeft.'

Cuijpers waarschuwt wel dat het met die onlinehelpprogramma's bij psychische klachten niet anders is dan met YouTube-video's: het is hard zoeken naar de wetenschappelijk verantwoorde methoden tussen de adviezen van zelfbenoemde experts.

Een keurmerk om het kaf van het koren te scheiden lijkt Cuijpers een goed idee, maar moeilijk haalbaar. 'Ook iemand die zichzelf medisch helderziend therapeut noemt, heeft het recht om zijn ideeën op te schrijven of daarvan instructievideo's te maken. Het is aan het publiek zelf om te oordelen wie de zweverige beunhaas is, en wie zijn wetenschap wel op orde heeft. Maar een keurmerk bij filmpjes die wetenschappelijk verantwoord zijn, zou wel goed zijn.'

Edriouch krijgt regelmatig vragen van kijkers, in het commentaarveld onder haar filmpjes, maar nog vaker privé op Facebook en Instagram. Soms vragen kijkers haar: wil jij mij niet behandelen?

Maar dan moet Edriouch hen teleurstellen, want privécliënten aannemen naast haar fulltimebaan is niet haalbaar. 'Wel adviseer ik hen elders professionele hulp te zoeken. Laatst kreeg ik een privébericht van iemand die me vertelde dat ons contact precies het duwtje in de rug was om nu eindelijk voor haar depressieve klachten naar de psycholoog te stappen. Voor dat soort reacties doe ik het. En het lijkt me sowieso goed als mensen zien dat de meeste psychologen heel anders werken en er heel anders uitzien dan Sigmund Freud of dokter Rossi uit Gooische vrouwen.'