Simpeler test voor risico baarmoederhalskanker

De test van het VUmc sluit volgens de onderzoekers goed aan op de nieuw in te voeren HPV-test, die het oude bevolkingsonderzoek met de cytologische test - beter bekend als het uitstrijkje - zal vervangen. De HPV-test wordt vermoedelijk begin 2017 ingevoerd.

De HPV-test kijkt naar de aanwezigheid van het humaan papilloma virus (HPV) dat op termijn baarmoederhalskanker kan veroorzaken. Het woordje 'kan' is cruciaal, want veel vrouwen dragen het virus bij zich zonder dat er zich ooit een kwaadaardige tumor ontwikkelt. Naar schatting tussen de 5 en 7 procent van alle vrouwen (ongeveer 500 duizend vrouwen boven de 30) die jaarlijks meedoen aan een test zullen positief testen voor HPV. Van hen heeft ongeveer een kwart een afwijking die zich uiteindelijk tot kanker kan ontwikkelen. Om de positief geteste vrouwen niet allemaal naar de gynaecoloog te hoeven sturen, moet de HPV-test door een tweede test gevolgd worden.

'Vanaf het moment dat we op HPV gaan screenen is er dringend behoefte aan een test die verder helpt voorsorteren', zegt Folkert van Kemenade, patholoog in het Erasmus MC in Rotterdam en niet direct betrokken bij het onderzoek van De Strooper. 'Daar wordt intens naar gezocht, maar die is er nog niet.' Hij noemt het onderzoek van De Strooper 'technisch zeer bekwaam'.

De test van De Strooper en haar collega's maakt gebruik van dna-methylering. 'Dat is een markering op het dna die een soort inkapseling van een gen bewerkstelligt, zodat dit gen niet in actie kan komen', legt de promovenda uit. De Strooper testte hiervoor een aantal genen die een rol spelen bij de ontwikkeling van baarmoederhalskanker.

Patholoog Van Kemenade zegt dat er al meerdere vergelijkbare tests zijn ontwikkeld, die allemaal van dna-methylering gebruik maken. 'Uiteindelijk is het een kwestie van de juiste genen kiezen en het lijkt erop dat De Strooper een veelbelovende kandidaat heeft opgevist.'

Een bijkomend voordeel is volgens De Strooper dat de test ook kan worden toegepast op door vrouwen thuis zelf afgenomen materiaal. Met een cytologische test (het klassieke uitstrijkje) kan dat niet. 'Als deze vrouwen positief testen voor HPV moeten zij opnieuw getest worden door de huisarts. Met onze test hoeft dat niet.'

Rechtszaken

De nieuwe manier van screenen op baarmoederhalskanker is al jaren een hoofdpijndossier voor ministers van Volksgezondheid. De invoering werd afgelopen herfst voor de tweede maal uitgesteld, ten gevolge van rechtszaken over aanbestedingsprocedures. Medisch pathologen en cytologische analisten - zij zijn tot op heden verantwoordelijk voor het uitstrijkje - zijn verdeeld over het invoeren van de HPV-test voor het screenen. Beide groepen wijzen op het risico van over- of onderdiagnose van de testmethoden. Geen enkele screeningmethode is feilloos.

Tweede promotor van De Strooper is de vorig jaar in opspraak geraakte emeritus hoogleraar pathologie Chris Meijer van het VUmc. Meijer zou zijn zakelijke belangen niet hebben gemeld in bedrijven die mogelijk een rol kunnen spelen bij invoering van de HPV-test. Hij is teruggetreden uit de adviescommissie van de Gezondheidsraad.

Een woordvoerder van het VUmc laat desgevraagd weten dat er 'geen sprake is van een relatie' tussen het onderzoek van De Stooper en de zakelijke belangen van Meijer die momenteel worden onderzocht.

_{Ontvang elke dag de Volkskrant Avond Nieuwsbrief in uw mailbox, met het nieuws van vandaag, tv-tips voor vanavond, en alvast zes artikelen uit de krant van morgen. Schrijf u hier in.}