Promoverende dermatologe onderzocht schadelijke effecten zonnebanken 'Alle bruiningscentra moeten verboden worden'

Van onze correspondent

André Lammerse

MAASTRICHT

Dermatologe in opleiding G. Krekels van het Academisch Ziekenhuis Maastricht concludeert dit uit een voorbereidend promotieonderzoek over zonnebaden en huidkanker. Volgens haar zou de hele branche van bruiningscentra verboden moeten worden. Bovendien zou iedereen die een 'intensiefbruiner' of gezichtsstraler thuis heeft staan, deze bij het grofvuil moeten zetten.

Krekels deed in 1995 op het strand in Scheveningen al onderzoek naar de beschermende werking van zonnebrandcrème door bij studenten een van de billen in te smeren. De ingesmeerde bil bleek inderdaad tegen DNA-schade te zijn beschermd.

Een tweede onderzoek naar de schadelijkheid van zonnebanken rondde Krekels begin dit jaar af. Ze is geschrokken van het grote aantal aangetaste huidcellen. 'Je hoort vaak zeggen: ''Een zonnebank kan geen kwaad omdat je niet verbrandt''. Dat is dus niet waar. Iemand die bruin wordt, loopt per definitie DNA-schade op, en die schade is groter naarmate het bruinen sneller verloopt.'

Het tempo van verkleuren is volgens Krekels het grootste gevaar van zonnebanken. Die vaststelling zet meteen de zonnebankcultus in een kwaad daglicht; de branche is er juist op gericht mensen in korte tijd bruin te laten worden. 'Vakantiebruin in anderhalf uur', adverteert menige van de zesduizend zonnestudio's in Nederland.

'Er zouden net als bij roken stickers moeten komen: zonnebanken kunnen huidkanker veroorzaken. We kunnen erop wachten dat de eerste patiënten zich aandienen. Zonnebanken zijn er pas sinds 1980. Mensen die er al sinds die tijd op liggen, krijgen we hier de komende jaren binnen, want huidkanker ontwikkelt zich net als de meeste andere kankervormen over een lange periode.'

Huidkanker kan dodelijk zijn. Meestal leidt het tot gezwellen in het gezicht. De neus, de wangen en oogleden zijn plekken waarin de dermatoloog veelvuldig moet snijden, en ook de plastisch chirurg.

Krekels: 'Vanochtend nog had ik een zestigjarige meneer bij wie ik een gezwel van vijf bij vier centimeter heb moeten wegsnijden, van het oog tot over de neus. Topjes van de neus komen veel voor. Soms moet iemand een oog missen, of een oor.'

In Nederland zijn er naar schatting twintigduizend mensen met huidkanker en er komen er jaarlijks 3500 bij. De sterke toename is een erfenis van het massale zonnebaden dat in de jaren zeventig populair werd.

'De komende dertig jaar gaan we het meemaken', voorspelt Krekels. 'We krijgen hier nu de eerste patiënten binnen die in de jaren zeventig als kind elk jaar op vakantie gingen naar de Costa Brava.'

Krekels heeft geen aanwijzingen gevonden dat natuurlijke zonnestralen minder schadelijk zijn dan de kunstmatige. Bruin worden veroorzaakt per definitie DNA-schade, ontdekte Krekels ook twee jaar geleden op het strand in Scheveningen. Het beste is om de huid met een hoge protectiefactor in te smeren (vooral het gezicht) en zo langzaam mogelijk bij te kleuren. ' ''Kan ik ook onder een zonnehemel als ik mezelf insmeer?'', werd me gisteren nog gevraagd. Dat is natuurlijk onzin, want dan kun je er net zo goed niet onder gaan liggen.'

Voor haar onderzoek liet Krekels honderdvijftig medische studenten op zonnebanken plaatsnemen, met wederom de billen als te monsteren huid. De kuur bestond uit twee keer vijf minuten, opbouwend naar tien minuten, een kwartier en uiteindelijk twee keer twintig minuten. In de branche staat zo'n kuur bekend als 'mild'.

Van de tweehonderd huidcellen die na afloop werden bemonsterd, was de genetische structuur in sommige gevallen voor 50 procent beschadigd. Dit was het geval bij de groep studenten die het bruinst was geworden.

Krekels: 'DNA-schade van zonnebanken is daarmee aangetoond. Die cellen kunnen herstellen, maar als dat niet goed gebeurt, ontstaat op langere termijn huidkanker. We kunnen niet zeggen hoe vaak je onder een zonnebank mag liggen om geen huidkanker op te lopen. Dat is bij iedereen verschillend. Eigenlijk geldt hetzelfde als voor roken. Geen enkele dokter kan je vertellen of je met die vijf pakjes per week longkanker krijgt. Maar wie geen risico wil lopen, moet het niet doen.'