Plastic theezakje blijkt bron van microplastic

Wetenschappers van twee Canadese universiteiten onderzochten wat er in heet water terechtkomt als er plastic theezakjes worden gebruikt voor een kop thee. Ze doopten vier verschillende lege zakjes, gemaakt van nylon of petplastic, in water van 95 graden Celsius en keken met geavanceerde apparatuur wat er in het water achterblijft. Ze vonden hoeveelheden micro- en nanodeeltjes die vele malen groter zijn dan tot nu toe in voedsel en water zijn aangetroffen. Van welke merken ze de theezakjes hebben onderzocht, maken ze niet bekend.

Een plastic theezakje laat in een kop ongeveer 11,6 miljard stukjes microplastic en 3,1 miljard stukjes nanoplastic achter, aldus de studie in Environmental Science & Technology. Microplastics zijn deeltjes die in grootte variëren van 100 nanometer (een nanometer is een miljardste van een meter) tot 5 millimeter. Nanoplastics zijn deeltjes kleiner dan 100 nanometer. Een nanodeeltje is 100 duizend keer kleiner dan de doorsnee van een menselijke haar. In een kop thee kan 16 microgram (1 microgram is een miljoenste gram) aan plastic deeltjes zitten, berekenden de onderzoekers.

Uit eerder onderzoek is al gebleken dat voedsel (bijvoorbeeld vis of schelpdieren) en drinkwater microplastics kunnen bevatten. In een onlangs verschenen studie wordt de hoeveelheid microplastics die Amerikanen jaarlijks binnenkrijgen op tienduizenden deeltjes geschat. Dat de aantallen in het Canadese onderzoek zoveel hoger liggen komt doordat hierin ook de kleinste deeltjes zijn meegerekend, zegt mede-auteur Nathalie Tufenkji van de McGill Universiteit in Montreal. ‘Eerdere studies waren meestal gericht op deeltjes groter dan 100 micrometer (een micrometer is een duizendste deel van een millimeter, red.), terwijl wij keken naar veel kleinere deeltjes.’

Korreltje suiker

Het zijn forse aantallen, reageert Hans Bouwmeester, universitair hoofddocent aan de Wageningen Universiteit bij agrotechnologie en voedingswetenschappen. Toch is hij er niet van geschrokken. ‘Een kop thee kan 16 microgram plastics bevatten. Dat lijkt veel, maar een korrel suiker weegt 1 milligram. Het is dus een fractie van een korreltje suiker.’ Het mooie van de studie is volgens Bouwmeester dat de onderzoekers erin zijn geslaagd ook de kleinste deeltjes te meten. Al is het hem uit de publicatie niet helemaal duidelijk geworden hoe de auteurs tot het totale aantal deeltjes zijn gekomen. ‘De aantallen mogen correct zijn, de berekening wordt weinig transparant gepresenteerd, zodat ik noch iemand anders de berekening kan toetsen. Dat vind ik een minpunt van de studie.’

Om de effecten van het plastic op levende organismen te testen stelden de onderzoekers watervlooien bloot aan micro- en nanoplastics. ‘De proef liet zien dat de watervlooien niet doodgingen van de deeltjes, maar dat die wel veranderingen in zwemgedrag en verstoring van de anatomische ontwikkeling veroorzaakten’, aldus Tufenkji. Bouwmeester voegt daaraan toe dat niet is onderzocht door welke chemische stoffen deze reactie werd veroorzaakt. Over eventuele gevolgen voor de menselijke gezondheid houden de onderzoekers zich op de vlakte, al sluiten ze nadelige effecten van langdurige blootstelling niet uit.

Toxische stof

Over gezondheidseffecten van micro- en nanoplastics is nog weinig bekend, zegt Bouwmeester. Uit proeven bij dieren en met darmcellen is gebleken dat bij blootstelling aan kleine deeltjes slechts 1 of 2 procent wordt opgenomen door het lichaam, dat wil zeggen dat ze door de barrière van de darmwand heen komen en de bloedbaan bereiken. Het overgrote deel van de plastic deeltjes verlaat het lichaam via de ontlasting.

Bouwmeester: ‘Ik ben niet zo bezorgd over de blootstelling aan plastic deeltjes op zich. We weten echter nog te weinig over het vrijkomen van chemische stoffen die in en aan de deeltjes zitten. In welke mate komen deze stoffen vrij na inname en welke fractie wordt eventueel opgenomen door het lichaam? Als je chronisch wordt blootgesteld aan een toxische stof kan dat toch een risico inhouden. Plastic hoort niet in de thee en uitgaande van het voorzorgsprincipe kun je je afvragen waarom thee in plastic verpakt moet worden.’

Koffie en Thee Nederland, de belangenbehartiger voor Nederlandse koffie- en theebedrijven, zegt de Canadese studie met interesse te zullen bestuderen. De organisatie onderstreept dat ‘voor elk product specifieke testcondities gelden die zijn gedefinieerd in Europese wetgeving’. Jacobs Douwe Egberts (Pickwick-thee) liet weten de studie serieus te nemen. Het concern zegt dat slechts een heel klein deel van het assortiment bestaat uit plastic theezakjes, van nylon en pet. ‘Al onze toegepaste materialen voldoen aan zowel de Europese als de nationale wet- en regelgeving.’ Unilever (onder andere Lipton Tea) laat weten dat sommige piramidezakjes van petplastic zijn gemaakt. Naast papieren en biologisch afbreekbare zakjes zijn er ook papieren zakjes, waarin een klein percentage plastic is verwerkt, aldus Unilever.