'Pijnlijk en pervers': verzekeraars beleggen in medicijnen en betalen vervolgens zelf de hoofdprijs

Dat is een schijntje op hun totaal belegd vermogen van 15 miljard euro, maar toch lijken ze daarmee in strijd te handelen met hun belangrijkste doelstelling: de zorgkosten zo laag mogelijk houden.

'Niet-ethisch' gedrag

Zorgverzekeraar CZ belegde vorig jaar voor 1,6 miljoen euro in Biogen, Vertex en Gilead, drie bedrijven die de afgelopen tijd in opspraak raakten doordat ze torenhoge prijzen vroegen maar weigerden uit te leggen waarom die gerechtvaardigd zouden zijn. Menzis bezat vorig jaar voor 1,2 miljoen euro aandelen Biogen. Zilveren Kruis belegt in Biogen en Gilead. Ook verzekeraar VGZ belegde tot enkele weken geleden in de omstreden bedrijven, maar heeft de aandelen verkocht na kritiek van het Zorginstituut.

'Dit is niet verkoopbaar, het is buitengewoon pijnlijk en pervers', zegt Toine Pieters, hoogleraar geschiedenis van de farmacie in Utrecht. 'Zorgverzekeraars worden geacht hun geld op zo'n manier te besteden dat medicijnen voor iedereen beschikbaar komen tegen zo gering mogelijk kosten.'

Het Zorginstituut, dat adviseert welke medicijnen via het basispakket worden vergoed, sprak vorige maand over 'niet-ethisch' en 'betreurenswaardig' gedrag van de farmaceuten. Ook minister Bruins voor Medische Zorg toonde zich de afgelopen maanden verbolgen. Hij sprak over 'absurde medicijnprijzen' en zei in de Tweede Kamer dwanglicenties te overwegen om de duurste medicijnen goedkoper te maken.

Transparantie

Biogen boekte vorig jaar een winst van 3,7 miljard euro, wat neerkomt op 38 procent van de omzet. Het bedrijf maakt een medicijn tegen de zeldzame spierziekte SMA, dat een paar ton per patiënt per jaar moet kosten.

'Zorgverzekeraars hebben de plicht ervoor te zorgen dat elke euro aan premiegeld efficiënt wordt uitgegeven', zegt Adri Steenhoek, emeritus hoogleraar specialistisch geneesmiddelenbeleid aan de Erasmus Universiteit, 'maar tegelijkertijd stoppen ze geld in een bedrijfstak waarbij het zeer de vraag is of hun euro's niet in de zakken van de topmannen verdwijnen.'

Zorgverzekeraars zeggen dat zij zich zorgen maken over de hoge prijzen en het gebrek aan transparantie van farmabedrijven maar dat investeringen in de ontwikkeling van medicijnen veel goeds brengen en noodzakelijk zijn. 'We kunnen niet zonder deze industrie', zegt een woordvoerder van CZ. Menzis stelt door de beleggingen juist invloed te kunnen uitoefenen op het beleid van de farmaceuten. Bovendien drukt een goed beleggingsresultaat de zorgpremie, aldus de zorgverzekeraars.

Gemeenschapsgeld?

Pieters noemt dat 'een rare redenering'. 'Het rendement dat ze mogelijkerwijs halen op hun aandelen, kan de exorbitante prijzen voor dure medicijnen niet compenseren. Het is rekenkundig volstrekt mallotig.'

Gezondheidseconoom Marc Pomp vindt daarentegen dat de zorgverzekeraars niets te verwijten valt. Zij bepalen immers niet of een medicijn wordt vergoed en tegen welke prijs, dus waarom zouden zij zich daar als beleggers over moeten buigen? Als verzekeraars zich terugtrekken als belegger leidt dat bovendien niet tot lagere prijzen: zolang het verwachte rendement hoog genoeg is, wordt hun plek door een ander ingenomen, denkt Pomp. En als alle beleggers afhaken, is er geen geld meer voor de ontwikkeling van medicijnen.

Pieters meent dat de politiek moet optreden: 'Het gaat om gemeenschapsgeld.'

Waarom beleggen zorgverzekeraars voor miljoenen euro's in farmaceutische bedrijven die aan hen extreem hoge prijzen vragen voor sommige medicijnen? De discussie hierover in de bestuurskamers leidt tot heel verschillende conclusies.