Ongezonde strijd rond het ziekbed van de werknemer

Bijna veertig jaar lang werkte Berry de Rooij als liftmonteur voor één en dezelfde werkgever. 'Ik begon de dag met een gat in de grond en vertrok pas als je de lift met een druk op de knop kon laten komen', zegt de nu 63-jarige De Rooij. Tot hij in januari 2013 ineens stond te trillen op de bouwplaats. Natuurlijk, het was winter, maar zijn collega's hadden het lang zo koud niet.

Drie maanden later krijgt hij te horen dat de kanker overal zit. Hij wordt opgegeven door drie oncologen en geeft de moed zelf al op, tot een vierde oncoloog hem wel wil behandelen. Hij herstelt van de kanker, maar zijn lichaam wordt nooit meer de oude. Het monteren van liften valt hem te zwaar. Hij raakt in conflict met zijn werkgever, die vindt dat hij net zo veel werk moet verzetten als voorheen. De stress die dat veroorzaakt, leidt ertoe dat de liftmonteur helemaal niet meer in staat is om te werken.

In eerste instantie vindt hij de bedrijfsarts aan zijn zijde. Dat verandert begin 2016, als zijn werkgever een contract met een nieuwe arbodienst afsluit. De naam van die arbodienst: Goed.

Dat is dezelfde arbodienst die zich in juli publiekelijk moest verdedigen toen een ex-kankerpatiënte een brief van Goed op netwerksite LinkedIn plaatste. 'Wist je dat jouw werkgever tot maximaal 12 jaar kosten houdt als een medewerker ziek uit dienst gaat?', schreef Goed. 'Dat kan zomaar een half miljoen euro kosten. En daar wordt niemand blij van.' De brief van Goed illustreerde de donkere kanten van de arbowereld. In hun pogingen om zieke werknemers weer aan het werk te krijgen, gaan arbodiensten soms erg ver. Ziekten worden in cijfers uitgedrukt, werknemers onder druk gezet.

Met de intrede van Goed krijgt De Rooij te maken met een nieuwe bedrijfsarts. Een door Goed ingehuurde zzp'er, die zichzelf op internet presenteert als 'altijd de goedkoopste en beste'. De nieuwe bedrijfsarts weet niets van de situatie, blijkt bij het spreekuur. Hij heeft verzuimd om De Rooijs medische informatie op te vragen, hoewel dat verplicht is. De liftmonteur staat versteld als een week later een rapport in zijn brievenbus belandt waarin staat dat hij best twee uur per dag kan werken. Sterker, in het rapport staat dat hij daar zelf mee instemt.

Tuchtcollege

Hij dient een klacht tegen de bedrijfsarts in bij het Regionaal Tuchtcollege voor de gezondheidszorg in Den Haag. Die oordeelt in juni dat het werk van de bedrijfsarts ver onder de maat is geweest. Het onderzoek en de inhoud van het rapport? 'Gebrekkig.' De conclusie dat de liftmonteur weer kan werken? 'Op zijn minst genomen voorbarig en ongefundeerd.' Het tuchtcollege geeft de bedrijfsarts een berisping. Een zware straf voor een arts, want zo'n berisping is openbaar en blijft aan je kleven. Maar arbodienst Goed, uiteindelijk verantwoordelijk voor de afhandeling van het rapport? Die ontspringt de dans.

Liftmonteur De Rooij is niet de enige met klachten over Goed, een arbodienst met klanten als verzekeraar Vivat, hotelketen Crowne Plaza en voetbalclub Vitesse. Adrie Kok, zaakwaarnemer voor zorgmedewerkers die in en rond Rotterdam werken en ruzie hebben met hun werkgever, kwam twee keer in conflict met Goed. 'De druk op arbodiensten om ziekteverzuim terug te dringen is groot', zegt Kok. Werkgevers eisen een zo laag mogelijke ziektegraad voor hun bedrijf en stappen anders over naar een andere arbodienst. 'Maar dat rechtvaardigt de modus operandi van Goed niet.'

Nepbedrijfsarts

De eerste keer wordt Kok, bij een ingewikkeld arbeidsconflict van een van zijn cliënten, door Goed-directeur Emile van der Linde beschuldigd van 'dreigende taal en een intimiderende houding' in een gesprek met een bedrijfsarts van Goed. 'Wij hebben de veiligheid van ons personeel hoog in het vaandel staan', schrijft Van der Linde op 11 november 2016 in een brief die in handen is van de Volkskrant. Goed wil om die reden geen contact meer met de zaakwaarnemer. Flikt Kok zoiets opnieuw, 'dan zal aangifte worden overwogen'.

Maar volgens de betreffende bedrijfsarts, die anoniem wil blijven, is wat Van der Linde zegt niet waar. Zij ontkent dat Kok ook maar iets heeft misdaan. De bedrijfsarts heeft de cliënt in kwestie zelfs nog ontvangen na haar vertrek bij Goed eerder dit jaar. 'Als meneer Kok werkelijk dreigende taal zou hebben uitgeslagen en een intimiderende houding zou hebben gehad, is het wel heel bijzonder dat ik zijn cliënt later nogmaals heb gezien.'

Bij een consult van een andere cliënt van Kok, in januari 2017, zet Goed een bedrijfsarts in die geen officiële bedrijfsarts is. De arts wordt op meerdere documenten van Goed als bedrijfsarts bestempeld, terwijl hij in werkelijkheid een orthopedisch chirurg is. Dat mag niet: bedrijfsarts is een beschermde titel waarvoor artsen een vierjarige specialisatie volgen. Misbruik is strafbaar en tuchtrechtelijk laakbaar. 'Er is sprake van misleiding als arbodiensten artsen die geen bedrijfsarts zijn, wel zo opvoeren', aldus de vereniging voor bedrijfsartsen NVAB.

Goed zet vaker 'nepbedrijfsartsen' in. Na de door het tuchtcollege berispte behandelaar kreeg De Rooij een nieuwe bedrijfsarts van Goed toegewezen. Ook deze staat alleen als gewone arts geregistreerd. Toch merkt Goed hem aan als bedrijfsarts op een uitnodiging voor een consult.

Klachten die zieke werknemers bij Goed indienen, worden afgehandeld door Van der Linde zelf. Dat zegt Trudy Leuverink, die als patiënt met de arbodienst te maken kreeg. 'Ondanks mijn aanhoudende klachten verklaarde de bedrijfsarts van Goed dat ik klaar was om volledig te werken. In het gespreksverslag kwam de helft van mijn klachten niet aan de orde. Ik diende een klacht in bij Goed, waarna ik werd teruggebeld door de directeur. Op mijn verzoek om een aangepast verslag zei hij dat de bedrijfsarts het goed had gezien. Dat ik wel weer aan het werk kon, zou slechts een advies zijn geweest. Het voelde alsof ik van liegen werd beticht.'

Na het verschijnen van de Goed-brief op LinkedIn heeft FNV-bestuurder Wim van Veelen ook klachten ontvangen, zegt hij. Onder de klagers zijn er vijf die als zieke werknemer met de arbodienst te maken kregen. 'Zij zagen veelal geen bedrijfsarts, maar werden in plaats daarvan ondervraagd door 'inzetbaarheidsmanagers' van wie onduidelijk was of ze medisch geschoold waren. De zieke werknemers voelden zich onveilig in hun handen.'

Patiëntenfederatie Nederland is 'geschokt' door de werkwijze van Goed. 'Je moet er als werknemer en patiënt op kunnen rekenen dat je een echte bedrijfsarts tegenover je krijgt, en niet een of andere cowboy die maar wat doet. De bedrijfsarts is er allereerst voor het welzijn van de werknemer. Natuurlijk kijkt hij ook naar het belang van de werkgever, maar dat mag nooit zwaarder wegen dan de gezondheid van de werknemer. De titel is niet voor niets beschermd. Als dit soort praktijken vaker voorkomt, is er sprake van een weeffout in de wetgeving. Dat moet dan snel worden aangepakt.'

_{Artikel gaat verder onder de afbeelding}

'Gebrek aan controle heeft geleid tot een rommelmarkt'

Wij constateren al tijden dat de markt voor ziekteverzuim een rommelmarkt is geworden', zegt Wim van Veelen in een reactie op de klachten over Goed. Hij is namens de FNV lid van de Commissie Arbeidsomstandigheden van de Sociaal-Economische Raad. 'Niet het welzijn van de patiënt, maar de winst is het belangrijkst voor commerciële arbodiensten als Goed. Bedrijfsartsen worden onder druk gezet om een rapport met een bepaalde, voor de werkgever gunstige inhoud uit te brengen.'

Nederlandse werkgevers moeten twee jaar lang loon doorbetalen als een werknemer ziek wordt. Daarna is de werkgever nog steeds geld kwijt aan de zieke in de vorm van een hogere UWV-premie, ook als deze uit dienst gaat. Het UWV betaalt de uitkeringen en verzorgt de eventuele reïntegratie.

Werkgevers kunnen er echter ook voor kiezen om 'eigenrisicodrager' te worden. Dat houdt in dat zij zelf opdraaien voor de kosten van reïntegratie als een werknemer ziek wordt. In ruil daarvoor betalen ze minder premie aan het UWV. Eigenrisicodragers kunnen een zelfstandige bedrijfsarts aanstellen, maar huren vaak een arbodienst in. Daar komt een partij als Goed om de hoek kijken. 'De arbodiensten nemen samen met de eigenrisico drager de 'zorgtaak' van het UWV over. Zij begeleiden de reïntegratie van de zieke', zegt arbeidsadvocaat Hendarin Feyli. Hoe minder zieken er zijn, hoe beter de arbodienst het doet en hoe eerder andere werkgevers geneigd zijn om diezelfde arbodienst in de arm te nemen.

Als er minder zieken zijn, is dat financieel goed voor zowel de arbodienst als de werkgever. De eerste valt beter in de smaak bij klanten, terwijl de tweede minder geld kwijt is aan hun loon en reïntegratie. Beide hebben er dus belang bij om een zieke werknemer zo snel mogelijk weer aan het bureau of in de werkplaats te krijgen. In principe is er niets mis met zo'n financiële prikkel. Het ziekteverzuim blijft beperkt en dat is voordelig voor zowel werknemer, werkgever als de Nederlandse arbeidsmarkt.

Averechts

Het wordt problematisch als arbodiensten zieke werknemers dwingen te werken. 'We horen weleens dat arbodiensten doorschieten', zegt Feyli. 'De financiële prikkels werken dan averechts.'

In oktober 2016 maakte consumentenprogramma Radar een uitzending over verzuimbedrijf Acture. Daarin kwamen meerdere patiënten aan het woord die zich fors onder druk gezet voelden door intimiderende Acture-managers. Volgens Radar waren het slechts voorbeelden van de tientallen klachten die patiënten instuurden. De onderzoeksjournalisten van Zembla maakten in 2012 en 2013 al een drieluik over de praktijken van Verzuimreductie. Het op dat moment grootste verzuimbedrijf van Nederland liet patiënten ondervragen door zogenoemde 'casemanagers' zonder enige medische achtergrond. Zij waren niet bevoegd om te bepalen of medewerkers werkelijk ziek waren.

Onafhankelijke controle

Het ontbreekt aan onafhankelijke controle, zegt Feyli, die aan de Universiteit Utrecht promoveert op het onderwerp van eigen risicodragerschap. 'Er zijn arbodiensten en eigenrisicodragers die al jaren met de uitvoering van de zorgtaak bezig zijn en nog niet één keer zijn gecontroleerd door het UWV. Het is daarnaast raar dat de UWV het werk van haar eigen concurrenten moet keuren.'

Voor de zieke werknemer is het haast onmogelijk is om zelf wegwijs te worden in het doolhof van verzuimregelingen. Feyli: 'Voor ons als juristen is de wetgeving al ontzettend ingewikkeld. Laat staan voor de leek.'

Het opstellen van regels voor behoorlijk bestuur van arbodiensten kan volgens haar helpen bij het voorkomen van uitwassen. 'We hebben het eigenrisicodragerschap in Nederland gefaseerd ingevoerd. 'Nederland is ziek', zei premier Ruud Lubbers in de jaren negentig van de vorige eeuw, en het ziekteverzuim is sindsdien door ingrijpen teruggedrongen. Nu we zien dat de financiële prikkels averechts kunnen werken, wordt het tijd om de sector opnieuw tegen het licht te houden.'

Ze pleit daarbij ook voor het herzien van de uitgerekte doorbetalingsverplichtingen. 'Nergens anders in Europa betalen werkgevers zo lang loon door. Voor kleine ondernemers is dat moeilijk te dragen. Zo werk je excessen bij de bestrijding van verzuim in de hand.'