Misschien drinkt u microplastics in uw kraanwater, maar maakt u zich geen zorgen

Eerst even die microplastics. Die zitten in drinkwater?

Waarschijnlijk wel, maar in heel kleine hoeveelheden. In elk geval in landen die hun zaakjes goed op orde hebben, zoals Nederland. De drinkwaterzuivering is immers ‘zeer effectief’ in het verwijderen van allerlei kleine deeltjes, noteert de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in een verkennend rapport. Microplastics worden zo ook verwijderd.

Toch worden de microscopische plastic deeltjes soms wel degelijk in het drinkwater aangetroffen. Ook in landen met een vergelijkbare waterzuivering als bij ons, zegt hoogleraar waterkwaliteit Bart Koelmans (Wageningen Universiteit), en dat maakt het waarschijnlijk dat het in Nederland niet anders is . ‘Je moet dan denken aan zo’n nul tot vijf deeltjes per liter’, zegt hij. ‘Dat betekent in de praktijk dus dat de kans groot is dat er in een glas drinkwater gewoon niks zit.’

Waarschijnlijk komt dat doordat het plastic, afkomstig uit zaken als make-up, tandpasta, shampoo en afgebroken plastic voorwerpen, overal om ons heen aanwezig is. Via regenwater, de lucht of bijvoorbeeld overlopende riolen kan het in het drinkwater komen, helemaal in landen waar men drinkwater uit bijvoorbeeld waterputten, riviertjes of smeltwater haalt. In moderne landen als het onze kunnen de minuscule plasticdeeltjes ook afkomstig zijn uit zaken als stukjes kunststof leiding, denkt Koelmans.

De WHO vond in totaal slechts negen onderzoeken die microplastics in gezuiverd drinkwater beweren aan te tonen, in hoeveelheden van 1 deeltje per 1.000 liter tot 1.000 deeltjes per 1 liter. Maar helemaal betrouwbaar zijn die onderzoeken niet, benadrukt de WHO. Zo kon men in drie van de onderzoeken niet bewijzen of de minuscule deeltjes die men in het drinkwater aantrof wel van plastic waren.

Maar toch: kan dat dan geen kwaad?

De WHO formuleert het in zijn officiële bekendmaking dermate omslachtig, dat je er alsnog de kriebels van krijgt. Er is ‘onvoldoende informatie om duidelijke conclusies te trekken over de toxiciteit’ van microplastics in drinkwater en ‘geen betrouwbare informatie’ die aangeeft dat we ons zorgen moeten maken.

Dat klinkt vaag, maar daarachter zit wel degelijk een geruststellende redenering. Microplastics groter dan 150 micron (duizendste millimeter) verlaten het lichaam via de stoelgang, is bekend uit onderzoek. Kleinere deeltjes kunnen wellicht ‘beperkt’ worden opgenomen, stelt de WHO. Maar de handvol dierstudies die men naar het onderwerp heeft gedaan, zijn niet erg alarmerend. Pas als men proefdieren absurde hoeveelheden plastic gruis laat drinken, vertonen ze gezondheidsklachten zoals leverontsteking. Niet heel ‘betrouwbaar en relevant’, vindt de WHO die studies.

Wel zouden bacteriën en bepaalde chemicaliën in theorie aan de microplastics kunnen vastplakken en zo mee het lichaam in komen. Maar dat vindt de WHO toch echt spijkers op laag water zoeken. Naar schatting 2 miljard mensen drinken zo’n slecht gezuiverd water, dat er microscopische poepresten in zitten, merkt de WHO fijntjes op. En aan de binnenkant van de kraan of de doucheslang zitten al snel veel meer bacteriën dan er op een microscopisch deeltje plastic passen.

Vandaar het oordeel van de WHO: ‘Weinig reden tot zorg’. Al helemaal als je bedenkt dat een glas drinkwater in een beetje ontwikkeld land toch al niet of nauwelijks deeltjes plastic bevat.

Wat moet er volgens de WHO dan wel gebeuren?

Niettemin acht de WHO vervolgonderzoek nodig, ‘omdat microplastics overal aanwezig zijn, ook in ons drinkwater’, aldus onderdirecteur Maria Neira in een persverklaring. Vooral over ‘nanoplastics’, kleiner dan een duizendste millimeter, is nog veel onbekend. Daarom moeten er betere meetmethodes komen om de deeltjes in water op te sporen, en is er meer kennis nodig over hoe goed de waterzuivering erin slaagt om ze te verwijderen.

Terecht, vindt Koelmans. ‘Ik denk ook dat dit niet zo’n groot probleem is, maar dit verhaal gaat over nu. Wat we ook weten, is dat de concentraties microplastic in het milieu gaan toenemen. We moeten ook vooruitdenken over de situatie over twintig jaar.’

Voor waterzuiveraars heeft de WHO een veelzeggend advies: geef liever gewoon voorrang aan het verwijderen van ziektekiemen en chemicaliën uit het water, waarvan bekend is dat ze de gezondheid schaden. ‘Dat geeft een dubbel voordeel’, vindt de organisatie. ‘Afvalwater- en drinkwaterbehandeling die de inhoud van uitwerpselen en chemicaliën verwijdert, is ook effectief in het verwijderen van microplastics.’

En in algemene zin raadt de WHO aan plasticvervuiling van het milieu tegen te gaan. Maar dat staat los van het drinkwater: ‘Het minimaliseren van plastic in het milieu kan het milieu en het menselijk welzijn andere voordelen opleveren.’