Kritiek op proef met duur hiv-medicijn voor condoomweigeraar
Vanaf deze week kunnen homoseksuele mannen en transgenders zich bij de GGD in Amsterdam melden voor een proef met prep, een pil die hiv-besmetting kan voorkomen. Dat leidt tot ethische bezwaren: waarom een duur medicijn geven aan mensen die zelf weigeren een condoom te gebruiken bij veel wisselende seksuele contacten?
Prep is hetzelfde medicijn dat wordt gebruikt bij het behandelen van seropositieve patiënten. De GGD Amsterdam geeft prep in deze proef aan mensen die niet zijn geïnfecteerd: 370 homoseksuele mannen en transgenders met een hoog risico op hiv-besmetting. Door elke dag een pil te slikken, zijn zij bij seks zonder condoom beschermd tegen het hiv-virus. In Amerika is prep al op de markt als preventiemiddel.
De proef krijgt nu kritiek. Zo zijn de kosten van de behandeling hoog: 7.000 euro per persoon per jaar. Terwijl er overal in de zorg wordt gekort, ook op de bestrijding van seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's). Zo kunnen jongeren die niet tot een risicogroep behoren, nu al niet meer bij de GGD terecht voor een anonieme soa-test.
'Het gaat ver om mensen zware hiv-medicijnen te laten slikken, ter voorkoming dat ze straks vanwege een hiv-besmetting pillen moeten slikken', zegt huisarts en seksuoloog Adrie Heijnen, werkzaam op de Amsterdamse Wallen. 'Een pil die bovendien 18 euro per stuk kost, terwijl condooms vaak gratis worden uitgedeeld.'
Diehards
Hij ziet in zijn praktijk de diehards op wie de GGD-proef deels is gericht: homoseksuele mannen die darkrooms bezoeken, daar tientallen tot honderden sekspartners per jaar verslijten en bewust onbeschermde seks hebben. 'Het is soms absurd seksueel gedrag, waarin het zorgdragen voor de eigen en elkaars gezondheid totaal is verdwenen.'
Een klein percentage van de homoseksuele mannen gedraagt zich zeer risicovol, aldus Heijnen. 'De nieuwste strategie in die kring is dat mensen zich bewust laten besmetten met hiv, zodat ze zich daarover in elk geval geen zorgen meer hoeven maken.'
Moet zo'n roekeloze leefstijl worden gefaciliteerd door een dure pil? Heijnen vindt van niet. 'Maar je kunt ook zeggen: in tijden van oorlog is alles geoorloofd.'
Pragmatisch
Onderzoeksleider Elske Hoornenborg van de GGD is inderdaad pragmatisch. 'We doen al jaren ons best mensen aan te zetten tot condoomgebruik en te zorgen dat ze zich regelmatig laten testen. We weten ook dat het moeilijk is gedrag te beïnvloeden. Er is altijd een groep die toch geen condoom gebruikt, vanwege erectieproblemen of omdat ze het minder lekker vinden. Daar kun je moralistisch over doen, maar ik wil niet aan de kant blijven staan en toekijken hoe hiv zich verder verspreidt terwijl er een effectief preventiemiddel bestaat.'
Epidemioloog Luc Bonneux vreest dat prep een vrijbrief wordt voor roekeloos seksueel gedrag. 'Dat zagen we ook in studies in Afrika met condooms. Die leidden paradoxaal genoeg soms tot meer hiv-besmettingen, omdat het gebruik ervan aanmoedigt tot het hebben van meer sekspartners. En in the heat of the moment gaat met dat condoom veel mis.'
De beste strategie tegen verspreiding van hiv is volgens Bonneux het beperken van het aantal sekspartners. Hij vindt dat artsen zich indringender met de leefstijl van patiënten moeten bemoeien. 'Een patiënt die alle dagen friet eet, leg je als dokter ook uit dat dat niet gezond is. Dat geldt ook voor het hebben van vele sekspartners. Er zijn in een bepaald circuit homoseksuelen die wekelijks in de sauna met twintig mannen naar bed gaan. Dan mag een arts erop wijzen dat dat niet goed is voor je fysieke en mentale gezondheid. Dat is echter not done in de kring van de hiv- en soabestrijders. Als je dat zegt, word je uitgespuugd.'
Punt van zorg
Plichtsgetrouw de preppillen slikken lijkt ook een punt van zorg. In een Amerikaanse studie bleek bijna de helft van de proefpersonen de pil niet dagelijks te slikken. Dan slinkt de effectiviteit snel. Hoornenborg van de GGD hoopt met de Amsterdamse proef op betere resultaten. 'In het Amerikaanse onderzoek kreeg een deel van de proefpersonen een placebo. Bij ons krijgt iedereen het echte middel. Dan is de motivatie hoger.'
Huisarts Heijnen moet het nog zien. 'De subgroep waar het hier over gaat, begint vaak op vrijdagavond met drugs en komt op maandagochtend weer een beetje bij. Drugs maken onberekenbaar. Als het al niet lukt om er een condoom omheen te schuiven, betwijfel ik of het dagelijks slikken van een pil wel lukt.'
