Is Zweden dan toch de kampioen coronabestrijden?

Geen avondklok. Basisscholen de hele pandemie open. En tóch, over drie jaar gezien, opvallend weinig oversterfte. Wat kunnen we leren van de Zweedse aanpak van corona?

Valt er drie jaar na de lockdown al een winnaar aan te wijzen van het WK coronabestrijden? Het betreft hier een relatieve jonge sport, die begon toen regeringen in rap tempo maatregelen namen om overstromende ziekenhuizen en massale sterfte te voorkomen. Welk land bestreed het virus het beste?

Het is een ingewikkelde en soms ook oneerlijke jurysport. Zo kan een afgelegen eiland de grenzen makkelijker sluiten en zijn er tussen landen tal van verschillen in leeftijdsopbouw, bevolkingsdichtheid, enzovoorts. Toch is dat geen reden om weg te zappen. Want natuurlijk valt er iets te leren van de verschillende manieren waarop landen het virus bestreden.

Doe zoals China, riepen sommigen, dat snoeiharde lockdowns invoerde bij de kleinste opleving van het virus. Op sociale media verspreidden de fans foto’s van Chinezen die dankzij hun zerocovid-beleid alweer massaal met elkaar in binnenzwembaden plonsden terwijl wij hier thuiswerkten met kleuters op schoot. De fans van het Chinese model werden in de slotfase van de wedstrijd wel een stuk stiller, toen het virus het land alsnog overrompelde, door de komst van de superbesmettelijke omicronvariant gecombineerd met een slechte weerstand en matig gevaccineerde bevolking.

Niet te vroeg juichen dus, bij het WK coronabestrijden. Maar ook: niet te snel verliezers aanwijzen. Want weet u nog hoe de wereld eind 2020 naar het soepele Zweedse coronabeleid keek? ‘Sweden Has Become the World’s Cautionary Tale’, schreef The New York Times, verwijzend naar het relatief grote aantal doden in het eerste jaar. Ook wetenschappers uitten kritiek, ouderen en kwetsbaren zouden niet genoeg zijn beschermd.

Maar dan nu, maart 2023. Een reeks varianten en coronagolven verder doet Zweden het ineens een stuk beter in de ranglijsten. Een van de graadmeters van het covid-beleid is oversterfte: hoeveel mensen sterven er meer dan normaal. En hoe je die oversterfte ook precies weergeeft: over drie jaar blijkt Zweden opvallend goed te scoren.

Geen grote bijeenkomsten, werk zoveel mogelijk thuis, houd afstand; Zweden deed veel hetzelfde als andere landen. Maar er waren een paar belangrijke verschillen. Zo kon je er – met beperkingen – naar restaurants en cafés blijven gaan toen die hier allang dicht waren. Er kwamen geen avondklok, geen boetes voor mensen die samen buiten lopen, amper gedoe met QR-codes. Bovendien bleven de basisscholen en de eerste klassen van de middelbare school de gehele pandemie open. Dat is wel écht andere koek dan in veel andere landen.

Ja maar, Zweden zijn een volgzaam volk, klinkt het dan vaak. Zweden zouden adviezen van de overheid simpelweg beter naleven dan in andere landen, waardoor hard ingrijpen minder nodig is. Zou het? Qua vertrouwen in de overheid ontlopen Zweden en Nederlanders elkaar maar weinig, blijkt uit onderzoek. En als de minister een coronavaccinatie aanraadt, dan gaat in beide landen de overgrote meerderheid naar de prikstraat.

Dit wordt een marathon, zo min mogelijk verbieden en zoveel mogelijk mensen meekrijgen door ze aan te spreken op hun eigen verantwoordelijkheid. Dat was van het begin af aan de Zweedse strategie. En daar kun je blijkbaar ver mee komen.