‘In de gletsjer ontstond een scheur, waardoor hij wéér zou afbreken’

Wetenschappers gaan zelden in één streep op het doel af. Een ode aan de onverwachte ontdekkingen. Vandaag: hoe Stef Lhermitte een intrigerende scheur in een beroemde gletsjer vond.

‘Een gletsjer groeit als een nagel: aan de binnenkant groeit hij aan, aan de buitenkant breekt hij weer af. Dat afbreken is op zichzelf niet bijzonder: het is een natuurlijk proces en daar zal de zeespiegel niet van stijgen. Pas als een gletsjer over een periode van meerdere jaren krimpt, levert het een probleem op.

‘In 2017 bekeek ik satellietbeelden van de Petermann-gletsjer, een van de meest iconische gletsjers van Groenland. Elke paar jaar breekt daar een groot stuk ijs af, dat als een ijsberg wegdrijft. De foto’s lieten de veranderingen zien van het afgelopen halfjaar.

‘Aan de beelden viel me iets op: aan het oppervlak van de gletsjer ontstond een scheur. Opmerkelijk genoeg lag die in het midden: meestal ontstaat een scheur aan de rand. Die was de laatste maanden bovendien flink gegroeid. Dat wees erop dat de gletsjer binnenkort kon afkalven. Dat ging om een enorme hoeveelheid ijs, ongeveer 80 vierkante kilometer. Bovendien was hij recentelijk al twee keer afgebroken, in 2010 en 2012. Kortom, hij zou nog een stuk verder krimpen.

‘Ik plaatste op Twitter een timelapse van de groeiende scheur. Mijn collega’s en volgers vonden het opmerkelijk. Het ging semi-viraal toen een journalist van The Washington Post het verhaal oppikte. Hij schreef er een artikel over en toen sprongen andere nieuwsmedia erop.

‘Toevallig bleek dat de Nasa een paar dagen later met een vliegtuig de gletsjer wilde fotograferen. Dankzij deze satellietbeelden konden ze hun vliegroute aanpassen, zodat ze de scheur beter in beeld kregen. Het ging om een minieme aanpassing van een paar honderd meter, die ze misschien ook hadden gedaan als ik de scheur niet had gevonden. Toch laat het mooi zien wat we met openbare satellietdata kunnen doen: het is een democratisering van informatie. Ze hoefden geen contact met mij op te nemen en konden direct van de satellietbeelden de coördinaten aflezen.

‘Uiteindelijk was het een storm in een glas water. Hoewel de scheur de afgelopen jaren verder groeide, baarde hij geen nieuwe ijsberg. Zelfs als dat wel zou zijn gebeurd, waren de gevolgen te overzien geweest. Ik hou de gletsjer nog steeds in de gaten. Hij is teruggegroeid naar dezelfde grootte als in 2012. Deze zomer verwacht ik dat het eindelijk gebeurt, maar dat dacht ik vorig jaar ook.

‘Door deze observatie ben ik nauwkeuriger gaan kijken naar scheuren en schade in gletsjers. Aan de andere kant van de planeet, op de Zuidpool, drijven er ijsplaten in de buurt van gletsjers. Die spelen een veel grotere rol in de zeespiegelstijging: ze voorkomen dat gletsjerijs versneld de zee in stroomt en zo de zeespiegel laat stijgen. Als die ijsplaten afbreken en wegdrijven, hebben we dus een veel groter probleem.’