Hoe iets irrationeels rationeel kan worden

‘Waarom was je nu je auto als je weet dat er morgen weer gestrooid gaat worden?', vraag ik dan aan mijn buurman. Dat is helemaal niet aardig. Maar ik kan niet anders.

Toen ik een jaar of 15 was, ben ik een keer het huis van een vriendin uitgestuurd nadat haar ouders gevoelige vragen had gesteld over hun huwelijk: ‘Kees, waarom zet je nooit thee, terwijl je wel thee drinkt? Dat moet Jantine altijd doen. Opvallend.’ Ik heb ook weleens klappen gekregen toen ik een stratenmaker vroeg of een bouwvakkersspleetje (een zichtbaar stukje bilspleet als gevolg van een laaghangende broek) een modeverschijnsel is.

Verleden week net zoiets: ‘Dit slaat toch helemaal nergens op?’ Riep ik naar een kleine, wat onbeholpen mevrouw die tweedehands spullen verkocht in een winkeltje. Ze had een bord in de etalage opgehangen: ‘Tweedehands serviesgoed, van 60 cent voor 40 cent per stuk.’ Wat een onzin: 20 cent korting. Alsof iemand plotseling tweedehands borden en bekers gaat kopen vanwege een korting van 20 cent. Dat reclamebord zelf kost al meerdere keren 20 cent. Dat verdient die mevrouw nooit terug. Dat ergert me. Hoe kan iemand zo irrationeel wezen?

‘Mevrouw, dat bordje hier in uw etalage is volkomen irrationeel. Wie gaat er nou overstag voor het kopen van servies door een korting van 20 cent? Dat doen slechts mensen die honderd bekers willen kopen, en zoveel heeft u er niet eens.’

‘Jongeman, misschien is dat bordje wel irrationeel. Maar waarom ergert u dat zo? En u vergeet één ding: ik ben niet de enige die irrationeel is, mijn klanten zijn dat ook. In hun naïviteit kopen ze wel degelijk extra servies als gevolg van een korting van 20 cent. Grappig genoeg laten ze het inpakken in extra mooi papier, waarvoor ik 50 cent reken en kopen ze er ook vaak nog een plastic tasje bij, van weer 50 cent. Dat reclamebord is misschien wel irrationeel. Het wordt rationeel omdat bijna iedereen irrationeel is.’

Iets irrationeels dat rationeel wordt wanneer iedereen op dezelfde manier irrationeel is. Is zoiets nou rationeel of irrationeel? Ik was perplex. Vergat een foto van het reclamebord te maken. En zal voortaan m’n mond houden.