Het flos-mysterie
Flossen haalt amper iets uit, aldus een studie die wereldwijd het nieuws haalde. Een golf van twijfel ging door vele badkamers: zitten we voor niets te klooien met dat draadje?
Zeg eens eerlijk: hoe vaak flost u eigenlijk? Staat u elke avond na het poetsen braaf met zo'n touwtje in uw mond te wroeten? Of neemt u zich na elk tandartsbezoek weer voor nu écht de boel eens goed bij te houden - en voelt u zich een beetje schuldig omdat dat nooit lukt?
Flossen moet, hebben we altijd geleerd. Maar onlangs berichtte Associated Press (AP) - een groot internationaal persbureau - dat er weinig wetenschappelijk bewijs is dat flossen werkt. Gevalletje komkommertijd, of is er meer aan de hand?
Allereerst de conclusies van AP. 'Het klopt dat uit de meeste onderzoeken blijkt dat flossen als toevoeging naast poetsen nauwelijks effect heeft', zegt hoogleraar preventieve tandheelkunde Cor van Loveren van het ACTA, het tandheelkundig onderzoekscentrum van de Universiteit van Amsterdam (UvA) en de Vrije Universiteit (VU). 'Die studies waarop AP zich baseert zijn 'systematic reviews', gedegen metastudies waarin honderden onderzoeken van de afgelopen decennia tegen het licht werden gehouden.'
Weinig onderzoek
Het probleem is alleen dat op de inhoud van die onderzoeken nogal wat af te dingen valt. Uit de metastudies blijkt vooral dat er weinig degelijk onderzoek naar flossen is gedaan. En de studies die aantonen dat flossen wél helpt, krijgen veelal het stempel 'mager' en 'onbetrouwbaar'. Bij één onderzoek werden bijvoorbeeld 25 proefpersonen onderzocht na één keer (!) flossen. Een andere studie duurde drie maanden, maar had slechts vier respondenten.
Bovendien worden de studies vaak gesponsord door grote producenten van flosdraad en is niet altijd duidelijk of de omstandigheden voor alle proefpersonen gelijk waren. Gebruikten ze bijvoorbeeld wel allemaal hetzelfde flosdraad?
Flosgedrag valt moeilijk te onderzoeken, legt Van Loveren uit. 'Jarenlange studies komen niet voor, dat is veel te duur.' Terwijl tandverzorging bij uitstek iets is dat je een leven lang moet blijven doen om er effect van te zien. Dat zegt ook de Amerikaanse vereniging van tandartsen in reactie op het AP-onderzoek: 'De ideale studie duurt 10 tot 20 jaar en telt duizenden respondenten. Maar dat is niet haalbaar.'
Maatwerk
In Scandinavië voerde men een aantal jaar terug behandelingen uit waarbij de tanden van patiënten regelmatig met flosdraad werden gereinigd door een professional. Van Loveren: 'Zo iemand beheerst de techniek en weet waar hij op moet letten. Dat voorkwam inderdaad gaatjes en ontstekingen. Leuk om te weten, maar het is natuurlijk niet haalbaar om elke week alle Nederlanders langs de tandarts of mondhygiënist te laten gaan.'
Het valt dus wetenschappelijk moeilijk aan te tonen of flossen werkt. 'Let wel: dat is nog altijd wat anders dan zeggen dat flossen totaal geen nut heeft', waarschuwt de Amsterdamse hoogleraar Wim Crielaard, ook van ACTA. Gebrek aan bewijs is in de wetenschap immers niet hetzelfde als concluderen dat iets onwaar is.
Dus wat nu? Tandenpoetsen alléén is niet genoeg, daar zijn experts het over eens. De ruimte tussen je tanden wordt dan overgeslagen. Maar omdat elk gebit anders is, bestaat er geen eenduidig advies. Van Loveren: 'Het is natuurlijk makkelijk om te zeggen: iedereen moet flossen, klaar. Maar het is echt maatwerk.'
Tandartsen en mondhygiënisten kijken naar wat elke individuele patiënt nodig heeft: flosdraad, houten stokers, ragertjes of een combinatie daarvan. 'In een gezonde mond en met de juiste techniek kan flossen preventief werken', stelt hoogleraar parodontologie Frank Abbas van Tandheelkunde van het UMCG (Rijksuniversiteit Groningen). 'Maar is het tandvlees bijvoorbeeld ontstoken, dan komt de flos niet diep genoeg.'
Van de drie hulpmiddelen is flossen de minst goede, zegt ook tandarts Rutger Klünnen van Tandheelkundig Centrum Contrast in Utrecht. 'Het wordt heel vaak verkeerd gedaan. Als je alleen kort verticaal klik-klak tussen alle tanden doet, haal je weinig vuil weg. Bovendien: wie recht naar beneden flost, beschadigt het tandvlees en veroorzaakt wondjes.'
Daar komt bij dat er een kleine holte zit tussen tanden en kiezen die naast elkaar staan; ze raken elkaar niet overal. 'Als je daar strak flosdraad overheen spant, sla je die holle ruimte over.' Een tandenstoker met borsteltjes eraan is daarom de beste keus, zeggen experts: de haartjes vegen alle ruimte tussen de tanden schoon. Maar let op: een te grote rager kan de tanden juist beschadigen. Bij kleinere ruimtes kan een houten stoker goed werk verrichten.
Hoe moet ik flossen?
Tandenstokers of ragertjes werken bij de meeste mensen het beste om vuil tussen de tanden vandaan te halen. Maar voor wie hecht aan flosdraad: dit is de juiste techniek:
1
Neem 40 cm draad en wikkel de einden losjes om de middelvingers. Gebruik duimen en wijsvingers vrij om de draad te sturen. De afstand tussen de vingers mag niet meer zijn dan zo'n 3 centimeter.
2
Breng de draad voorzichtig met heen- en weergaande bewegingen tussen de tanden. Trek de draad dan in een V-vorm strak rondom één tand en breng hem met zagende bewegingen tot iets onder het tandvlees. Let op dat je niet in het tandvlees snijdt.
3
Reinig op dezelfde manier de aangrenzende tand. Haal het stukje draad dan terug en herhaal bij de rest van het gebit.
(Bron: Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam)
Conclusie: wie altijd vergeet te flossen, mag zijn schuldgevoel uit het raam kieperen. Wel blijft het belangrijk om tussen de tanden schoon te maken. Voor veel mensen betekent dat stoken of ragen na elke poetsbeurt, maar het advies van de eigen tandarts of mondhygiënist is leidend.
En misschien volgt dan ooit nog die grootschalige studie waaruit blijkt dat trouwe flossers hun werk niet voor niets hebben gedaan.
