Nieuws
Genetisch bewijs: wasbeerhond gaf mensheid coronavirus
Voor het eerst is er hard genetisch bewijs dat het coronavirus direct in verband brengt met illegaal verhandelde wasbeerhonden. Monsters die Chinese onderzoekers kort na de uitbraak namen op de dierenmarkt van Wuhan, blijken tjokvol te zitten met genetisch materiaal van de dieren.
China heeft dat altijd ontkend: de monsters zouden behalve genetisch materiaal van het virus alleen menselijk dna bevatten. Merkwaardig, omdat ze afkomstig zijn uit onder meer kooitjes, een ontveringsmachine en een snijplank waarop dieren werden gevild. Maar de officiële Chinese versie van de gebeurtenissen luidde dat het coronavirus afkomstig is uit het buitenland in plaats van uit China zelf. Vorig jaar nog noteerde het Chinese RIVM in een wetenschappelijk artikel over de monsters dat daaruit ‘geen dierlijke gastheer van sars-cov-2 kan worden afgeleid.’
Daarin is nu verandering gekomen. Vorige week zetten Chinese onderzoekers de ruwe gegevens van de virusmonsters kortstondig en zonder aankondiging op Gisaid, een website waar wetenschappers genetische data uitwisselen. Daar werden de gegevens bij toeval ontdekt door een Franse evolutiebioloog, Florence Débarre, die de ruwe data downloadde.
Leen Vervaeke is correspondent China voor de Volkskrant. Zij woont in Beijing. Eerder was ze correspondent in België.
Maarten Keulemans is wetenschapsredacteur bij de Volkskrant. Voor zijn coronaverslaggeving werd hij uitgeroepen tot journalist van het jaar.
Reikhalzend kijken wetenschappers nu uit naar de officiële analyse van de genetische vingerafdrukken, die een internationaal onderzoeksteam naar verwachting dit weekeinde online zal zetten. De monsters bevatten meer dna van wasbeerhonden dan van mensen, wilde de Deense onderzoeker en teamlid Kristian Andersen al wel kwijt aan tijdschrift The Atlantic. Dat ‘versterkt de zaak voor een natuurlijke oorsprong van het virus’, zeggen ook niet betrokken wetenschappers.
Vleermuis
Vanuit Nederland is viroloog Marion Koopmans betrokken bij de zaak. Vooruitlopen op de publicatie wil ze nog niet. ‘De analyses kunnen nog veranderen. Maar duidelijk is wel dat er op die markt heel wat andere diersoorten aanwezig waren.’ De meeste virologen gingen er al langer van uit dat het coronavirus ergens in China van een vleermuis overging op andere zoogdieren, zich daar gaandeweg aanpaste, en vervolgens in Wuhan mensen besmette.
Gestaalde aanhangers van de gedachte dat het virus afkomstig is uit een Chinees laboratorium zullen overigens niet overtuigd zijn, verwacht Koopmans. ‘De criticus kan nog steeds zeggen: je hebt het virus niet aangetoond in een levend dier.’ Meer complotdenkende critici kunnen bovendien betogen dat China de genetische gegevens misschien wel heeft vervalst, om af te leiden van een laboratoriumongeluk.
Intussen beginnen ook wetenschappers van het Chinese RIVM te draaien. Onder druk van internationale wetenschappers heeft het Chinese team alsnog alle genetische gegevens van de markt opgenomen in hun artikel. ‘Dat onderzoek is nu opnieuw ingediend voor publicatie’, weet Koopmans. Onduidelijk is nog wanneer dat artikel verschijnt.
De genetische gegevens tellen op bij het bewijs dat er al was voor een dierlijke herkomst van sars-cov-2, zoals het coronavirus formeel heet. Zo verhulde China dat er op de grote versmarkt in Wuhan wel degelijk ook illegaal coronagevoelige zoogdieren werden verhandeld. Canadese biologen die stomtoevallig eerder onderzoek deden naar de illegale dierenhandel in de stad, hadden er in 2014 nog een foto genomen van onder meer stekelvarkens en wasbeerhonden. Daarbij zijn de dieren ook te zien op een filmpje dat een Chinese marktbezoeker in december 2019 maakte, de maand van de uitbraak.
Blauw hek
Een westerse analyse, door onder meer de Canadese groep, herleidde intussen de herkomst van het virus tot het precieze kraampje waar de monsters waren genomen: marktkraam nummer 29, in een hoek van de markt. Bij die analyse bleek bovendien dat het virus niet één, maar twee keer lijkt te zijn overgesprongen op de mens. Alweer een aanwijzing voor een natuurlijke gebeurtenis.
De Huanan Zeevruchtenmarkt zelf was begin dit jaar nog steeds hermetisch afgesloten en omheind met een hoog blauw hek. Veel voormalige marktkramers zijn verhuisd naar een andere groothandelsmarkt, de Hankou Bei markt, 20 kilometer noordelijker en een eind buiten het centrum. Daar weer 1 kilometer vandaan is een nieuwe overdekte markthal gebouwd, die rond deze tijd zou moeten openen: de Xin Huanan Zeevruchtenmarkt (letterlijk: Nieuwe Huanan Zeevruchtenmarkt).
De meeste oude marktkramers van de Huananmarkt weigeren te praten over de zaak, bleek toen de Volkskrant in januari Wuhan bezocht. Wie naar het onderwerp vraagt, krijgt meestal te horen dat ‘de Amerikanen het virus hebben binnengebracht’. Een vrouw die wel in gesprek ging, herinnerde zich dat er levende slangen op de markt werden verkocht, en voorheen ook levende honden. Andere diersoorten zegt ze er nooit te hebben gezien.
