Frisdrankindustrie sponsort gezondheid én lobbyt tegen 'gezonde' wetten
De frisdrankindustrie sponsort gezondheidsorganisaties en lobbyt tegelijkertijd tegen wetgeving die een gezonde levensstijl bevordert. Dit blijkt uit een Amerikaanse studie, die vandaag verschijnt in vakblad American Journal of Preventive Medicine.
De wetenschappers noemen de strategie van Coca-Cola en PepsiCo hypocriet en ondermijnend voor de volksgezondheid.
Frisdrankproducenten Coca-Cola en PepsiCo doen, zoals veel levensmiddelenbedrijven, aan liefdadigheid: ze financieren sportprojecten, goede doelen en gezondheidsorganisaties. Onderzoekers van de Boston University hebben gekeken om hoeveel 'filantropische sponsoring' het gaat in de periode tussen 2011 en 2015 in de VS.
De wetenschappers keken naar nationale projecten en kampten met de beperking dat alleen Coca-Cola openheid van zaken wilde geven, Pepsi niet. Samen hebben de bedrijven in die vier jaar 96 organisaties met jaarlijks minstens tien miljoen dollar ondersteund. Het gaat om medische opleidingen, congressen over gezond eten, projecten om kinderen met overgewicht gezonder te laten eten, medische beroepsverenigingen en diabetesorganisaties.
Daartegenover staat dat de twee frisdrankgiganten in diezelfde periode met succes lobbyden tegen 28 nationale wetsvoorstellen die de gezondheid van Amerikanen moesten verbeteren. Voorbeelden zijn: extra belasting op suiker, kleinere formaten voor frisdrankverkoop, minder reclame voor ongezonde voeding voor kinderen en een label op frisdranken dat waarschuwt voor de grote hoeveelheid suiker die ze bevatten.
Maar hier geldt 'wiens brood men eet, diens woord men spreekt', concluderen de onderzoekers. Ze noemen het voorbeeld van hulporganisatie Save the Children, die zich na een donatie van vijf miljoen dollar terugtrok uit een lobbygroep voor extra frisdrankbelasting. Topvrouw Carolyn Miles van de hulporganisatie vertelde The International Herald Tribune dat de twee zaken niets met elkaar te maken hadden.
De onderzoekers roepen gezondheidsorganisaties op niet langer financiering uit de ongezonde levensmiddelenindustrie aan te nemen. De Amerikaanse beroepsverenging voor kinderartsen en de nationale diabetesbond volgden dit advies reeds op.
Bekende strategie
In Nederland zijn de zaken niet anders, zegt Jaap Seidell, hoogleraar voeding en overgewicht aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. 'Het is een bekende strategie: levensmiddelenfabrikanten noemen dit samenwerking, maar sponsoring is natuurlijk gewoon marketing. Als het samenwerking was geweest, zouden bedrijven hun producten verbeteren: minder suiker in hun dranken stoppen of alleen nog water aanbieden op scholen. Dat gaan ze uiteraard niet doen.'
Daar kijken ze bij Coca-Cola anders tegenaan. 'Bij sponsoring prijzen we onze producten aan, bijvoorbeeld met samples, zoals bij de Ziggo Dome', zegt woordvoerder Therese Noorlander van het bedrijf. 'Bij Olympic Moves (een sportcompetitie voor scholieren, red.) spreken we van partnerschap. Je ziet onze producten nergens, onze naam is alleen in het logo van de organisatie verwerkt. Via zo'n partnerschap proberen we jongeren juist te wijzen op een gezonde leefstijl.'
De communicatiemanager Benelux van PepsiCo, Japo Ouwerkerk, zegt dat het bedrijf in Nederland geen gezondheidsgerelateerde evenementen of clubs sponsort.
Pijnlijke uitglijder
Hoe verstrengeld de wereld van gezondheidsprojecten en levensmiddelenindustrie in Nederland is, blijkt uit het landelijke project JOGG (Jongeren op gezond gewicht), dat grotendeels door de overheid wordt betaald, maar ook door Unilever, Nutricia en Albert Heijn. In een interview in 2015 maakte JOGG-bestuurder Philip den Ouden een illustratieve misser: hij zei geen tegenstander te zijn van kindermarketing. Vreemd, de site van JOGG meldt dat 'kinderen niet mogen worden verleid door middel van tv-reclames, kinderidolen op verpakkingen of onlinespelletjes'.
Vermoedelijk sprak Den Ouden abusievelijk namens zijn andere werkgever: de Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie (FLNI), waar Den Ouden directeur is. In een reactie laat een woordvoerder van FNLI weten dat Den Oudens vertrek bij JOGG niets te maken had met deze uitspraak. 'Zijn termijn was verlopen.' Bovendien staan de standpunten van beide organisaties niet ver van elkaar af, zegt de woordvoerder. De FNLI gelooft niet zozeer in een verbod, maar wel in 'zorgvuldigheid' op het gebied van kinderreclame voor ongezond eten.
Niet de aanstichter
Noorlander van Coca-Cola vindt het niet onlogisch dat een frisdrankproducent een rol speelt bij zo'n sportevenement. 'Coca-Cola heeft een lange geschiedenis op dit gebied, het zit in ons dna. Wij zijn niet de aanstichter van de overgewichtproblematiek, maar willen wel graag deel zijn van de oplossing.'
VU-hoogleraar Seidell staat niet per definitie negatief tegenover publiek-private samenwerking, zoals de overheid dat graag in vrijwel alle gelederen van de maatschappij ziet.
'Als het om gezond eten gaat, kan het vermoedelijk niet anders', zegt hij. Als we 80 procent van ons eten in een supermarkt halen, moet de overheid met die supermarkt samen nadenken hoe ze klanten beter kunnen verleiden gezondere producten te kopen, en ongezondere keuzen onaantrekkelijker te maken.
'Dat is dat is iets heel anders dan een sportevenement sponsoren, zoals Coca-Cola doet. Dat is een soort aflaat: kijk ons eens goed doen, maar ondertussen zo veel mogelijk drankjes met veel suiker verkopen.'
Seidell vindt het kwalijk dat zulke producenten bewegingsprogramma's sponsoren. 'Er gaat een verkeerd signaal van uit: zolang je maar beweegt, kun je onze drankjes prima drinken.'
Dat is precies wat ook de Amerikaanse onderzoekers concluderen: bedrijven die leven van suikerhoudende producten willen de focus van suiker als veroorzaker van overgewicht naar beweging verleggen.
Dat frisdrank met zijn suikergehalte wel degelijk een prominente rol speelt in de gemiddelde gewichtstoename is in diverse studies aangetoond. De onderzoekers van de Boston University verwijzen nog naar een overzichtsstudie uit 2011, waarin wordt geschat dat gezoete frisdrank eenvijfde van de gewichtstoename in de VS heeft veroorzaakt.
Amerikanen zijn met 175 liter op jaarbasis per persoon 's werelds grootverbruikers van frisdrank, Nederlanders drinken gemiddeld 110 liter per jaar. Dat komt neer op een glas per dag.
