Interviewhoofdonderzoeker Andreas Voss
Fieldlabs laten zien: veilig naar een concert of voetbal zit er wel degelijk in
Veilig naar een theatervoorstelling, een concert of een voetbalwedstrijd? Dat is mogelijk, laat een eerste analyse zien van de onderzoeksgegevens uit de zogeheten ‘fieldlabs’. ‘Ik denk dat er veel meer kan dan eerder werd gedacht’, zegt hoofdonderzoeker Andreas Voss, die werkt als hoogleraar Infectiepreventie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen.
In een tijd van aanhoudende coronamalaise vormden de fieldlabs de afgelopen weken een soort oases in een voor het overige verdord cultureel en sportief landschap. Daar werd ineens weer hardop gelachen om cabaretier Guido Wijers, er werd meegezongen met André Hazes, geschreeuwd vanaf de voetbaltribune en gedanst op een festival.
Acht evenementen vonden er plaats. De bezoekers moesten zich steeds vantevoren laten testen, en alleen bij een negatieve test mochten ze naar binnen. Op die manier werden bij de eerste zes evenementen 41 mensen tegengehouden. De rest werd nauwlettend in de gaten gehouden door wetenschappers. Voss werkte samen met collega’s van de TU Delft en de Breda University of Applied Sciences.
‘Onze hypothese was dat je tijdens een evenement niet meer risico loopt dan thuis, als je vantevoren test en ter plekke veiligheidsmaatregelen neemt’, zegt Voss. ‘Uit de voorlopige resultaten blijkt dat dit vermoedelijk ook zo is.’ Wat dit betekent? ‘Ik denk dat er – in verschillende risiconiveaus – veel meer mogelijk is dan we eerder hebben toegestaan’, aldus Voss.
Wat is er tot nu toe geleerd uit de fieldlabs?
‘Eén van de belangrijkste lessen is dat het aantal contacten, in elk geval tijdens voetbalwedstrijden en theatervoorstellingen, lager ligt dan de meeste mensen zullen vermoeden. Hoeveel het er precies zijn, willen wij als onderzoekers eerst aan de betrokken bewindspersonen vertellen, maar het zijn er niet veel. Je ziet dat vooral de binnenkomst, het weggaan en de pauze riskante momenten zijn. Het maakt ook uit of mensen tijdens de pauze aan de bar iets bestellen of dat ze een zelf meegebrachte lunch eten op hun stoel.
‘Uiteindelijk berekenen we aan de hand van een model het risico dat iemand per uur loopt: om covid te krijgen, in het ziekenhuis te belanden of zelfs te sterven. Dat vergelijken we dan met iemand die bijvoorbeeld thuis één bezoeker ontvangt. Het risico hoeft tijdens een evenement niet hoger te zijn dan thuis, blijkt nu.’
Je zou bijna zeggen: waar wachten we nog op met het opengooien van de theaters en voetbalstadions?
‘We wachten tot het einde van de lockdown. Op dit moment zitten we nog in het allerhoogste risiconiveau. Maar als het niveau wordt afgeschaald naar ‘ernstig’ is het misschien mogelijk naar het theater of de bioscoop te gaan. Je zou dan kunnen werken met een aantal bubbels. Bijvoorbeeld: vier bubbels met ieder 12,5 procent bezetting van het theater. Zo’n generieke beschrijving is ons doel. Als het risiconiveau nog lager wordt, kunnen er misschien ook weer festivals plaatsvinden.’
Er wordt ook onderzocht of het mogelijk is te werken met sneltests aan de deur. Lijkt dat haalbaar?
‘Ik heb vanaf het begin gezegd: jongens, dat is onmogelijk. Wat wel kan, en wat we komende zaterdag ook gaan doen, is een sneltest afnemen op de dag van het evenement. Een PCR-test is weliswaar betrouwbaarder, maar die wordt gedaan tot 48 uur van tevoren. Een sneltest wordt afgenomen maximaal 24, liefst 12 uur voor het einde van het evenement. Ik denk dat een sneltest al met al net zo veilig zal zijn.’
U bent ook lid van het Outbreak Management Team (OMT). De OMT-leden uitten hun bezorgdheid over de ‘circa honderd geplande evenementen waarop het kabinet wil experimenteren met toegangstesten, in de huidige epidemiologische context met stijgende aantallen besmettingen’. Hoe kijkt u daarnaar?
‘Ook ik vind dat we terughoudend moeten zijn. Volgens mij is het niet nodig honderd evenementen te houden. Het moet gaan om het beantwoorden van heel duidelijke onderzoeksvragen. In dit stadium vind ik dat we ons vooral moeten bezighouden met verdieping en opschaling. Om een voorbeeld te noemen: eerder hebben we gezien dat zitpatronen belangrijk zijn. De zaal moet eruitzien als een schaakbord. Stewards moeten toezien op de bezoekers. Nu is de vraag: als het op zo’n manier veilig is met 250 bezoekers, geldt dat dan ook bij 1000?’
Eerder bleek dat na de theatervoorstelling een op de vijf toeschouwers zich niet had laten testen. Is dat erg?
‘Voor ons onderzoek maakt het niet uit. Die test achteraf vindt vooral plaats omdat de overheid zekerheid wilde: gebeurt er echt niets? Tot nu toe zijn er 5 besmettingen gevonden waarbij niet uit te sluiten is dat ze bij de fieldlabs hebben plaatsgevonden. Maar om een idee te geven: daar zit ook iemand bij uit een studentenhuis die al na dag 3 positief testte, dus ruim voor de gemiddelde incubatietijd, en wiens hele studentenhuis was besmet.’
Het kabinet zet in op een testsamenleving, maar tegelijkertijd schrijdt ook de vaccinatiecampagne voort. Denkt u dat het ooit zal komen van massaal testen voor evenementen?
‘Ja. Pas als we allemaal gevaccineerd zijn, en groepsimmuniteit bereiken, kan alles volgens mij volledig normaal worden. Tot die tijd denk ik dat toegangstesten een belangrijke rol zullen spelen.’
