Embryowet hobbelt achter de feiten aan
De verruimde Embryowet blijft in vergelijking met elders conservatief. Laat de vernieuwingen maar uit het buitenland komen, is de diepere boodschap.
Als een belangrijke en zelfs enigszins controversiële stap voorwaarts werd hij het afgelopen weekeinde ontvangen: het voornemen van het kabinet om de embryowet te 'verruimen', zodat meer onderzoek met menselijke embryo's mogelijk wordt. Maar in feite hobbelt Nederland braaf achter de rest van de wereld aan en volgt Den Haag een conservatieve koers.
In Nederland is het nu nog verboden om in het laboratorium embryo's te maken, behalve om er nageslacht mee te verwekken. Vrijdag maakte minister Schippers (Volksgezondheid), na dertien jaar kauwen op drie adviezen vanuit de wetenschap, bekend die spelregel iets te versoepelen. In de coulissen staan immers allerlei nieuwe behandelingen klaar om bepaalde patiëntengroepen te helpen bij het krijgen van biologisch eigen kinderen. Om die behandelingen ook hier te kunnen aanbieden, is het nodig ze te testen. Door 'proef-embryo's' te maken, bijvoorbeeld. Dat zijn overigens geen minibaby's met ledematen of organen, maar klontjes cellen die je met het blote oog amper kunt zien.
Mitsen en maren
Dat is inderdaad een verruiming: voor het eerst mogen onderzoekers de celklontjes straks speciaal maken voor onderzoek, als ze deze na twee weken maar vernietigen. Het is een teken aan de wand dat de streng-christelijke partijen tegen zijn. Maar minstens zo veelzeggend is de brede steun waarop het voorstel in de Tweede Kamer lijkt te mogen rekenen. De verruiming is dan ook een compromis en komt met een forse bijsluiter van mitsen en maren.
Zo mogen onderzoekers de embryo's straks alleen maken om drie afgebakende patiëntengroepen te helpen: patiënten met stofwisselingsziekten die ze via de eicel doorgeven, jonge kankerpatiënten die hun nog onrijpe geslachtscellen hebben laten invriezen voor later en mensen met een bepaald soort onvruchtbaarheid waardoor ze zelf geen geslachtscellen maken. Ter vergelijking: in de VS, België, Zweden en het Verenigd Koninkrijk bestaat de mogelijkheid om embryo's te maken voor onderzoek al lang, en zónder beperkend lijstje van ziektes waarbij het is toegestaan.
De nieuwe wet laat bovendien onderzoekers in de kou staan die embryo's willen maken voor fundamenteel onderzoek, bijvoorbeeld om te begrijpen wat er precies gebeurt bij de cruciale celdelingen direct na de conceptie. Ook wetenschappers die embryo's nodig hebben als onderzoeksmateriaal voor futuristische therapieën tegen bijvoorbeeld blindheid, parkinson, dementie, diabetes en ALS, blijven aangewezen op de 'afgedankte' ivf-embryo's en kunstmatige 'babycellen' gemaakt uit huid.
Buitenland
Laat de vernieuwingen maar uit het buitenland komen, is de diepere boodschap van de nieuwe Embryowet. De wetsverruiming moet er vooral toe leiden dat Nederlandse onderzoekers kunnen oefenen met nieuwe medische technieken die elders zijn bedacht. De frontlinie van het medisch onderzoek ligt intussen alweer veel verder. In Groot-Brittannië, Zweden en China zijn al onderzoeksvergunningen verleend om embryo's niet alleen te maken, maar ze ook genetisch een beetje te veranderen. In Groot-Brittannië is een van de nieuwe celtechnieken toegestaan voor gebruik bij patiënten. In dat opzicht schuifelt Nederland eerder aarzelend achter de voorhoede aan, dan dat we voorop lopen.
Is minister Schippers' koers van 'nee, tenzij' een en al koudwatervrees? Dat ook weer niet. De nieuwe embryowet mag dan zeer behoudend zijn, wie goed oplet, ziet dat ook de kleine pasjes van Schippers belangrijke gevolgen kunnen hebben. Neem de techniek van 'mitochondriale transplantatie' tegen bepaalde stofwisselingsziekten. Bij die behandeling wordt de eicel van een erfelijk belaste moeder vermengd met de eicel van een vrouwelijke donor, waardoor de ziekte als het goed is genetisch wordt 'gewist'. In feite betekent dat niet alleen dat de baby twéé biologische moeders heeft, maar ook dat de hele familie, dramatisch gezegd, genetisch wordt gemodificeerd, zoals onder meer medisch ethica Annelien Bredenoord van UMC Utrecht al opmerkte. De ziekte wordt immers voorgoed uit de bloedlijn verwijderd.
Zo komt het wonderlijke tijdperk waarin we net zo gecontroleerd omgaan met levende materialen als we de afgelopen eeuw leerden doen met elektronen, metalen of silicium, toch steeds dichterbij - sneller dan de beleidsmakers zelf lijken te beseffen.
