Elon Musk wil gaten boren in de mensenschedel om brein met computer te verbinden

Tot nu toe was Neuralink niet veel meer dan de zoveelste megalomane droom van Tesla-oprichter Elon Musk. De belofte: het verbinden van mensen met machines. Musk maakt zich grote zorgen over de snelle ontwikkelingen van kunstmatige intelligentie. Als we niet opletten, waarschuwt de visionair, worden we op alle vlakken ingehaald en zullen we als inferieure soort het nakijken hebben. Musk ziet een oplossing van deze existentiële dreiging in de vorm van neurotechnologie; het opvoeren van de menselijke hersenen via externe technologie.

Gedachten aftappen

Met dat doel richtte hij twee jaar geleden Neuralink op. Musk wil gedachten van mensen aftappen en via computers omzetten naar bijvoorbeeld tekst, of beweging. Hij ergert zich aan de tergend trage output van de mens. Informatie komt razendsnel via onze zintuigen binnen, maar het duurt een eeuwigheid om onze gedachten om te zetten in letters. Dat kan allemaal een stuk efficiënter. Dinsdagavond tilde Neuralink in San Francisco een tip van de sluier op. Natuurlijk zijn de vergezichten er nog steeds - over grote hoeveelheden informatie die razendsnel heen en weer worden gepompt tussen brein en computer er nog steeds - maar de eerste doelstellingen zijn een stuk aardser. Zo noemde Neuralink-topman Max Hodak het helpen van mensen met specifieke problemen, zoals met beweging of spraak.

Om dat voor elkaar te krijgen moeten er minieme hersenimplantaten worden geplaatst in het brein. Bijvoorbeeld in het gedeelte dat verantwoordelijk is voor het aansturen van de benen. Vanaf die implantaten lopen draden naar buiten, naar een versterker die de van de neuronen afkomstige informatie opvangt en weer doorgeeft aan een computer. Bij Neuralink wordt die versterker vlak achter het oor geplaatst.

Overal wordt al met dit soort technieken geëxperimenteerd. Zo is er een Amerikaanse ALS-patiënt die - heel rudimentair - weer kan pianospelen met haar gedachten. Er zijn blinden die weer kunnen ‘zien’ dankzij implantaten. En op grotere schaal wordt al gewerkt met Deep Brain Stimulation. Hierbij worden elektroden diep in de hersenen geplaatst om de symptomen van bijvoorbeeld Parkinson te onderdrukken. Neuralink gaat naar eigen zeggen een stap verder vanwege het gebruikte materiaal van de elektroden-draden die in de hersenen worden geplaatst. Die zijn niet alleen flexibel, maar ook extreem dun: een kwart van de dikte van een haar. Met speciale robots worden de draden getrokken naar de juiste plek diep in de hersenen, nadat een miniem gaatje is geboord.

De eerste succesvolle tests zijn al gedaan, op muizen en een aap. Als alle vergunningen zijn verleend, hoopt Neuralink al over een jaar de eerste tests met mensen te doen. Nick Ramsey, hoogleraar cognitieve neurowetenschappen aan het UMC in Utrecht, roemt de ambities van Neuralink: ‘Dit is waar we allemaal mee bezig zijn; mensen helpen hun beperkingen te overwinnen.’ Maar hij heeft nog veel vragen. ‘De grootste vijand van de implantaten zijn de hersenen zelf. Hersenvocht vreet alles op.’ Het is dus de vraag hoe goed de flinterdunne draden zich houden. Een ander heikel punt is de kwetsbaarheid van de hersenen. Het risico dat er iets fout gaat en extern materiaal als een scheermes door de weke massa snijdt, is niet denkbeeldig. Ook heeft Ramsey zijn twijfels bij de versterker die achter het oor wordt geplaatst: ‘Die is heel klein. Ik kan nauwelijks geloven dat dat werkt, ook omdat ze loeiheet worden.

In één klap Chinees spreken

Hodak en Musk dromen ondertussen al verder. Ooit zullen we een hele nieuwe taalmodule kunnen downloaden waarmee we in één klap vloeiend Chinees kunnen spreken, denken ze. Of kunnen we met andere personen digitaal gedachten uitwisselen, zonder ruis. Ook op dit punt heeft Ramsey zijn twijfels: ‘Het uitlezen van neuronen is ongelofelijk lastig. Tot nu toe is niemand er nog in geslaagd om dat betrouwbaar te doen bij grote hoeveelheden elektroden.’ In Utrecht werkt Ramsey met implantaten met slechts één contactpunt, in plaats van de 10.000 elektroden van Musk. Maar dat ene contactpunt is dan wel betrouwbaar: een patiënt kan via zijn gedachten een softwareklik uitvoeren. Het uitlezen van een lange brei aan gedachten is hele andere koek, laat staan het sturen van informatie de andere kant op, naar het brein. Het is precies waar Musk naar streeft en in gelooft.

Ook Rick Schuurman, hoogleraar Functionele Neurochirurgie aan de Universiteit van Amsterdam, is zeer sceptisch: ‘De presentatie oogt visionair, maar gaat veel te ver in de claims die worden gemaakt. Musk gaat er volledig aan voorbij dat neuronale activiteit meten in duizenden hersencellen of wittestofbanen niet hetzelfde is als gedachten lezen; daar zit een onmeetbare orde van grootte verschil in wat betreft complexiteit van de verbindingen.’

Niet goed bij zijn hoofd

Schuurman: ‘Als je kijkt wat er tot nu toe echt is gebeurd - namelijk een muis aansluiten op een USB-C stekker - dan staat dat mijlenver af van een brain-machine-interface die het doet bij de mens. Een interface suggereert twee-richtingverkeer, wat iets heel anders is dan mooie metingen doen.’ Net als Ramsey is Schuurman wel blij met het gegeven dat er 150 miljoen privaat geld in dit soort technologie wordt gestopt. ‘Dit gaat vast wat opleveren waar we in de toekomst wél wat mee kunnen. Maar het lezen van gedachten hoort niet in dat rijtje thuis terwijl Musk dat echt denkt. Het is boeiend hoe sommige mensen met flinke capaciteiten om enorm veel te bereiken tegelijkertijd zo evident niet goed bij hun hoofd kunnen zijn.’