De week in wetenschapTonie Mudde
Duurzamer leven kun je ook supersimpel maken
Een flinke afname van papierafval in de stad is te bereiken met een simpele ingreep. Een Amsterdams onderzoek bewijst dat de wereld duurzamer maken niet altijd een tobberig proces hoeft te zijn.
Soms zijn oplossingen kinderlijk eenvoudig. Een paar jaar geleden besloot de gemeente Amsterdam een proef te houden met de NEE/NEE-sticker. Voortaan hoefden inwoners niet meer zo’n sticker op hun brievenbus te plakken wanneer ze geen reclamefolders en geen huis-aan-huisbladen wilden ontvangen. Volgens het nieuwe beleid krijgt de bewoner dat papierwerk standaard niet, tenzij die zelf een JA/JA-sticker opplakt.
Uit onderzoek van de VU blijkt nu wat voor effect dat heeft: niet alleen bespaart het bewoners gesjouw naar de papierbak, ook de stad zelf hoeft 5 tot 10 procent minder papierafval te verzamelen, transporteren en recyclen. Als heel Nederland de JA/JA-sticker zou invoeren, dan levert dat tussen de 14 en 30 miljoen euro kostenbesparing op, becijferden de onderzoekers.
De ommezwaai van zo’n zogeheten default-keuze maakt een van mijn bijbaantjes van vroeger weliswaar minder aantrekkelijk – ik bezorgde folders van de plaatselijke slagerij en kreeg betaald per bezorgde stapel – maar dat lijkt me klein leed vergeleken met de potentiële winst. Er zijn genoeg andere dingen te bezorgen tegenwoordig, waar mensen wél om hebben gevraagd. En dat de ossenworst in de aanbieding is, moet toch op een slimmere en goedkopere manier te communiceren zijn dan door een stapel ongevraagde folders bij mensen door de brievenbus te duwen, van wie er vervolgens misschien één denkt ‘hé, ossenworst, snel, naar de slager!’
Over vlees gesproken, ook daar liggen kansen om met het veranderen van de standaardkeuze de wereld een beetje duurzamer te maken, blijkt uit onderzoek in Journal of Public Health. Deense onderzoekers lieten argeloze bezoekers van congressen deelnemen aan een experiment. De ene groep kreeg vooraf een e-mail met de tekst: ‘Bij het congres zal een niet-vegetarisch buffet geserveerd worden. Geef het hier aan als u liever een vegetarische maaltijd wilt.’ De andere groep las, u raadt het al: ‘Bij het congres zal een vegetarisch buffet geserveerd worden. Geef het hier aan als u liever een niet-vegetarische maaltijd wilt.’
Uitkomst: zo’n 85 procent van de mensen kiest de standaardoptie, ongeacht wat die is. En minder vlees eten is natuurlijk beter voor het klimaat en het landgebruik dan gedachteloos overal gehaktballen serveren. Verreweg de meeste congresgangers vonden het dan ook prima dat de standaardkeuze vegetarisch was, bleek bij een enquête achteraf.
Critici van dit soort sturing – ook wel bekend als ‘nudging’ – wijzen soms op het gevaar van manipulatie. Zonder dat mensen er erg in hebben, worden ze door bestuurders of beleidsmakers een bepaalde kant op gestuurd. Schande! Maar de waarheid is natuurlijk dat je bij een ‘slechte’ standaardkeuze óók wordt gestuurd. Dus dan heb ik liever dat iemand die ervoor heeft doorgeleerd me helpt de beste keuze te maken voor de wereld en mijn eigen gezondheid. Dus plaats trappen op verleidelijkere plekken dan liften, zet de kipvriendelijke eieren op ooghoogte, zet in internetwinkels het meest duurzame product standaard bovenaan mijn scherm, default ons naar duurzaamheid.
