DE TAAL VAN DE SCHEPPING

God heeft het leven helemaal niet geschapen, het leven is door evolutie ontstaan. Ook Francis Collins, de leider van het Amerikaanse deel van het genoomproject, heb ik wel eens horen zeggen dat in zijn visie God het leven had 'geschapen via evolutie'.

Waarom zeggen Clinton en Collins dat soort dingen?

Ten eerste vrees ik dat ze het werkelijk menen. Maaar voor een politiek dier als Clinton is het ook belangrijk dat je geen prominente politieke functie in de VS kunt hebben als je bekend staat als ongelovige. In die zin is Amerika echt een fundementalistische staat, veel meer dan Nederland, waar premiers als Willem Drees en Joop den Uyl er nooit een geheim van gemaakt hebben dat ze niet gelovig waren, en waar ook Wim Kok slechts een kerkdienst bezoekt als er weer eens een Van Vollenhoventje trouwt.

Overigens geldt het taboe op ongelovigheid bij het Koninklijk Huis in zekere mate wel. Willem Alexander deed als jonge student in Leiden alles wat God verboden heeft, en bezocht er niet de kerk, maar men haalde toch wel heel erg opgelucht adem toen hij rond zijn dertigste tot inkeer kwam en alsnog belijdenis deed. Een Koning die zou zeggen dat hij er allemaal niets van gelooft zou veel mensen in verlegenheid brengen.

Wie vóór Charles Darwin niet in God geloofde was gek. Er waren ook in die tijd ongelovigen, en ik ben eigenlijk wel benieuwd naar hun gedachten. Het klassieke Godbewijs van de Engelse dominee Paley luidde als volgt: als je op het strand een horloge zou vinden, en je zou zien hoe mooi en doelmatig het gemaakt is, hoe goed alles op de functie is berekend, dan zou je één ding zeker weten: er is een horlogemaker die dit gemaakt heeft, op een planmatige wijze, met een duidelijke bedoeling in gedachten.

En neem nu eens, zei Paley, een oog. Wat is dat niet voor een geraffineerde structuur, wat een wonder van vernuft, wat een hoogtepunt van ontwerpkunst! Hoe mooi werkt de accomoderende lens, het automatische diafragma, de beeldvorming op het netvlies! Er moet een God zijn die dit gemaakt heeft! Paley had gelijk, er was op dat moment eigenlijk geen andere hypothese dan die van een Schepping die ook maar in de verte kon verklaren hoe een fraai ontworpen instrument als het oog ooit kon ontstaan.

Inmiddels weten we dat het oog, net als alle onderdelen van de levende natuur, is ontstaan door een proces van toevallige mutaties en natuurlijke selectie. Tenzij je denkt dat God als een soort bovennatuurlijke Norbert Schmeltzer achter de schermen het bewegen van alle atomen in het heelal stond te regisseren, is met de ontdekking van de evolutie de horlogemaker geëlimineerd.

Wie vóór Darwin niet in God geloofde moet ergens een kronkel gehad hebben, een blinde vlek voor al het mooie en functionele in de natuur, dat onmogelijk ontstaan kon zijn door een blind toeval. Maar wie na Darwin in God gelooft heeft voor de allerhoogste slechts zeer smalle marges van handelen over. We weten nu dat de dinosauriërs zijn uitgestorven doordat 65 miljoen jaar geleden de overgang van het Krijt naar het Trias werd veroorzaakt door een gigantisch stuk ruimtepuin dat neersloeg bij de Golf van Mexico. Zonder die stompzinnige inslag hadden de dino's, die al tweehonderd miljoen jaar de wereld domineerden, het misschien nog wel honderd miljoen jaar volgehouden, en dan waren wij er niet geweest. Als je dat weet, wat kan je dan bedoelen met 'schepping door evolutie'?

Het zou kunnen dat er bij Clinton sprake is van een theologische finesse die mij tot dusver is ontgaan. Het zou ook kunnen dat in een wereld waarin veranderingen van denken langzaam gaan, het meer dan een eeuw duurt voordat een dominant gedachtengoed naar de achtergrond verdwijnt.

Ooit geloofde de westerse wereld in de goden van de Olympus. Waarschijnlijk kun je nu onder de vijf miljard wereldbewoners er niet één meer vinden die nog denkt dat God tot Leda is gekomen in de vorm van een zwaan om met haar gemeenschap te hebben. Het heeft even geduurd, maar dat geloof is totaal weg. Ooit zal dat ook gebeuren met het geloof in Maria's onbevlekte ontvangenis, en met het geloof in een goddelijke schepping. Denkt u van niet? Als er voordien geen meteoriet op ons hoofd is gevallen spreken we elkaar over duizend jaar weer!