Postuum
De man die zich met zijn paraplu wapende tegen ijsberen
Hij overleefde een duel met een ijsbeer en was één van de grondleggers van het Nederlands poolonderzoek. Nu is hij overleden. Piet Oosterveld werd 77 jaar.
Een geweer op expeditie? Piet Oosterveld wilde daar niks van weten. De man die het Nederlandse poolonderzoek groot zou maken had volgens een vriend 'een zeer relaxte houding ten opzichte van ijsberen.' Oosterveld nam liever een paraplu mee, die hij openklapte om de beren af te schrikken.
Dat die strategie niet altijd werkte, bleek tijdens een expeditie in 1987. Een jonge ijsbeer zat aan de rubberen boot te klauwen, en Oosterveld wilde hem verjagen. In het duel dat volgde, liep Oosterveld een geperforeerde schedel op. Een meereizende vriend greep de beer bij zijn schouders en het tweetal wist op miraculeuze wijze te ontsnappen en de hut te bereiken.
Tandafdruk
Het incident leverde hem veel media-aandacht op - Oosterveld liet op tv bij Sonja Barend nog de tandafdruk van de beer in zijn hoofd zien. Maar liever sprak hij over zijn onderzoek. Met veel passie onderzocht hij de groeipatronen van planten, en welke rol de grazende rendieren hierin speelden.
De fascinatie voor natuur was zo groot, dat het hem zelfs zijn rijbewijs heeft gekost. Tijdens het afrijden, dwaalde zijn blik af naar de waterkant. 'Kijk', zei hij tegen zijn instructeur. 'Een reiger in de sloot!' Hij zakte en deed daarna nooit meer een poging. In de trein, zo dacht hij, had hij toch meer tijd om met zijn passie bezig te zijn.
Oosterveld geloofde sterk in veldwerk. Je moet ernaartoe om het te zien, te ontdekken. Met drie studenten overwinterde hij in 1968 op Spitsbergen, het begin van het Nederlands poolonderzoek. Zijn hele leven hielp hij jonge biologen om verder onderzoek te doen in het poolgebied. Soms zorgde hij zelfs persoonlijk voor de financiering.
Reünie
Niet voor niets was hij een van de eregasten die afgelopen jaar met een vijftigkoppige Nederlandse poolexpeditie meereisde naar Spitsbergen. Voor Oosterveld was het een reünie, een viering van zijn carrière. Hij was op dat moment al ziek, maar maakte zich niet druk om het naderende einde. Wel maakte hij zich zorgen over het lot van zijn paardenbloemenverzameling.
Een poolexpeditie is óók een sociaal experiment. Wekenlang in de vrieskou dicht op elkaar in totale afzondering. Bij stijgende spanningen hadden de overwinteraars een afspraak met elkaar: tot tien tellen en je klacht bewaren voor de maandagvergadering. Oosterveld, altijd met een pijp in de mondhoek, sprak uit zichzelf niet veel. Maar wie hem een vraag stelde, kreeg een waterval aan kennis.
Oosterveld speelde tijdens die expedities ook de rol van creatieve kok. Het meeste eten was blikvoer van het leger. Toch wist hij daar wat lekkers van te maken, bijvoorbeeld door er eetbare planten aan toe te voegen. Hij ging ook zuinig om met de proviand. Een kist citroenen moest en zou ingezet worden voordat die zou bevriezen. Van de laatste, onbeschimmelde exemplaren maakte hij citroenensoep.
Klein gezelschap
En het trauma met de ijsbeer? Dat probeerde hij te verwerken door een jaar na de aanval in klein gezelschap terug te keren. Nu wél met geweer. Eenmaal aangekomen bleek echter dat de meegebrachte kogels niet in het geweer pasten. Gelukkig bleef een confrontatie met de ijsberen deze keer uit.
Met dank aan: Ko de Korte (Bioloog, mede-overwinteraar Kapp Lee, Spitsbergen ), Paul W.J. de Groot (mede-overwinteraar Kapp Lee, Spitsbergen), Maarten Loonen (Ecoloog bij het Arctisch Centrum van de Rijksuniversiteit Groningen), Jelte Rozema (Systeemecoloog aan de Vrije Universiteit).
