Darmbacteriën beïnvloeden werking van veelgebruikte medicijnen – en dat biedt kansen

Amerikaanse wetenschappers stelden 271 soorten pillen in kweekschaaltjes bloot aan 76 verschillende veel voorkomende menselijke darmbacteriën en zagen bij twee derde van de medicijnen een verandering optreden: de chemische samenstelling van de middelen veranderde onder invloed van tenminste een bacteriestam. Het ging om alledaagse medicijnen als bloeddrukverlagers, maar ook om kankermedicatie. Die ontdekking kan gevolgen hebben voor de behandeling van uiteenlopende ziektes, schrijven wetenschappers in Nature.

Van een paar medicijnen is al bekend dat ze door darmbacteriën worden beïnvloed, maar nu wordt voor het eerst duidelijk hoe omvangrijk de invloed van de darmflora op geneesmiddelen is, zegt de Groningse hoogleraar maag-darm-leverziekten Rinse Weersma, niet betrokken bij het onderzoek. De Amerikaanse wetenschappers, verbonden aan Yale University, achterhaalden ook hoe bacteriën hun invloed uitoefenen. Ze ontdekten welke genen in de bacteriën daarvoor verantwoordelijk zijn en welke enzymen vervolgens de samenstelling van de geneesmiddelen veranderen. Enzymen blijken vaak een extra molecuul aan een medicijn te koppelen of er een molecuul af te halen. Dat kan een direct gevolg hebben voor de werkzaamheid van een middel.

Behandeling op maat

Het is al veel langer bekend dat ook enzymen in de lever invloed hebben op de werking van medicijnen. Wie te veel of te weinig van een bepaald leverenzym heeft, loopt het risico dat een geneesmiddel te traag of te snel wordt afgebroken en in een te hoge of lage concentratie in het bloed komt. De aanmaak van die leverenzymen kan alleen niet worden aangepakt, benadrukt Weersma, terwijl het microbioom, de tientallen miljoenen bacteriën in de darmen, wél kan worden beïnvloed. Dat biedt in de toekomst kansen voor een behandeling op maat, denkt hij. ‘Met een dieet, met probiotica, en in het uiterste geval met een poeptransplantatie, kan de samenstelling van de darmbacteriën worden veranderd en daarmee mogelijk ook de werkzaamheid van geneesmiddelen.’

De Amerikaanse studie geeft nog geen inzicht in de klinische gevolgen van de ontdekking: het onderzoek is in kweekbakjes en bij muizen gedaan. Maar Weersma is enthousiast en kan zich indenken dat artsen de komende jaren het microbioom van hun patiënten laten analyseren en gaan uitzoeken of hun darmflora mogelijk zo kan worden aangepast dat bepaalde medicijnen beter werken.

Het microbioom blijkt zelfs van invloed op op de effectiviteit van immuuntherapie bij kanker, aldus Weersma. In Amerikaans onderzoek krijgen sommige kankerpatiënten daarom nu voorafgaand aan immuuntherapie eerst een poeptransplantatie waarbij de samenstelling van de bacteriepopulatie in hun darmen wordt gewijzigd. De hoop is dat de kankerbehandeling dan beter aanslaat.