NieuwsCHIME-telescoop
Canadese telescoop brengt oplossing flitsmysterie dichterbij
Met een radiotelescoop werden in 2007 ‘knipperlichten’ in de kosmos ontdekt. Een nieuw model telescoop kan helpen een verklaring te vinden voor dit verschijnsel.
Elke paar seconden vindt ergens aan de hemel een explosie plaats die meer energie produceert dan de zon. Sterrenkundigen weten dit pas sinds twaalf jaar. Het is niet zo gek dat de kosmische flitsen nooit eerder zijn opgemerkt: je ‘ziet’ ze alleen met een radiotelescoop, en ze duren maar een duizendste seconde. Frustrerend genoeg weet geen mens hoe ze precies ontstaan. Een merkwaardige telescoop in Canada brengt de oplossing van het mysterie nu wel een belangrijke stap dichterbij.
De eerste ultrakorte radioflits werd pas in 2007 ontdekt. Toen eenmaal duidelijk was hoe je ze kunt detecteren, werden er meer gevonden, inmiddels door radiotelescopen over de hele wereld. Het probleem is wel dat je nooit weet waar en wanneer de volgende flits plaatsvindt. Bovendien heeft een radiotelescoop meestal een piepklein beeldveld – alsof je naar het heelal kijkt door een drinkrietje. De kans om een nieuwe fast radio burst (FRB) te vangen is dus gewoon heel klein.
Gigantische antennes
De nieuwe CHIME-telescoop in het zuiden van British Columbia brengt daar verandering in. CHIME (een Engelstalig acroniem) bestaat uit vier gigantische antennes van 100 bij 20 meter die elk de vorm van een half pipe hebben, een halve ronding. Het gevaarte is uitgerust met ruim duizend extreem gevoelige ontvangers en heeft het beeldveld van een panoramacamera. Supercomputers ploegen continu door de enorme berg meetgegevens (13 terabit per seconde – meer dan het wereldwijde internetverkeer) en brengen de hemel in kaart op onzichtbare radiogolflengten.
De doorbraak waar iedereen op zat te wachten, werd onlangs gepubliceerd: na een eerste exemplaar afgelopen januari heeft CHIME maar liefst acht nieuwe voorbeelden ontdekt van objecten die meer dan één keer flitsen. Van radiobron FRB180916 (de getallen verwijzen naar de datum), zijn zelfs tien explosies waargenomen. Tot voor kort was er maar één repeterende radioflitser bekend. Het belang zit ’m erin dat je bij zo’n kosmisch knipperlicht veel makkelijker kunt achterhalen in welk ver sterrenstelsel de uitbarstingen precies plaatsvinden.
Knipperende kosmos
De hoop is dat meer informatie ook tot een oplossing van het raadsel zal leiden. ‘De meest waarschijnlijke theorie is dat de fast radio bursts ontstaan in de directe omgeving van jonge magnetars’, zegt Emily Petroff van de Universiteit van Amsterdam, die zelf niet bij het CHIME-project is betrokken. Magnetars zijn kleine, supercompacte sterretjes met een onvoorstelbaar sterk magnetisch veld. ‘Maar’, zegt Petroff, ‘het precieze mechanisme is nog steeds onduidelijk.’
Als de kosmos constant knippert en flikkert, en dan ook nog in de vorm van zulke energierijke explosies, wil je natuurlijk begrijpen hoe die ontstaan. Daarvoor is het ook belangrijk om enorme aantallen ‘enkelvoudige’ flitsen te bestuderen – dan krijg je een veel beter totaalbeeld. Petroff wacht dan ook met smart op de volgende CHIME-publicatie. ‘De verwachting is dat de telescoop inmiddels honderden, zo niet duizenden fast radio bursts heeft waargenomen,’ zegt ze.
Volgens CHIME-astronoom Alex Hill van de Universiteit van British Columbia zijn er bovendien serieuze plannen om het instrument komend jaar uit te breiden met een aantal kleinere antennes op grote afstand van de vier half pipes. Dan moet het ook lukken om de enkelvoudige flitsen preciezer te lokaliseren.
Zit er een limiet aan het aantal mensen dat je kunt kennen? Wat bewijst de uitslag van een schriftelijke test eigenlijk? In onze Grote Vragen Podcast beantwoorden we ‘vragen waar je nooit over na hebt gedacht maar plotseling dolgraag een antwoord op wilt hebben’.
