NieuwsBonobo’s
Bonobomoeders bemoeien zich met het seksleven van hun zonen
De bemoeizucht van een moeder kan heel ver gaan, blijkt uit nieuw onderzoek onder bonobo’s. De vrouwtjes van deze mensapen laten zich zelfs in met het seksleven van hun zonen. Dochters moeten hun eigen weg vinden.
Een internationaal onderzoeksteam ontdekte dat bonobomoeders van alles doen om de kans te vergroten dat hun zonen zich voortplanten. Ze gebruiken hun invloedrijke positie in de matriarchale bonobosamenleving om hun zonen een hogere status te verschaffen, en daarmee betere paringskansen. Ze brengen zonen in de nabijheid van vrouwtjes als die in hun vruchtbare periode zijn. Mannetjes die zich kunnen ontpoppen als concurrenten houden ze uit de buurt als hun zonen proberen tot paren te komen. Rivaliserende mannetjes worden dwarsgezeten als die een vruchtbaar vrouwtje benaderen.
Deze moederlijke bemoeizucht heeft succes, schrijven de wetenschappers in Current Biology. Mannetjes die met hun moeder in een groep leven, hebben een driemaal grotere kans op nageslacht dan mannetjes die niet samenleven met een moeder. ‘We waren verrast dat moeders zo’n sterke en directe invloed hebben op het aantal kleinkinderen dat ze krijgen’, zegt eerste auteur Martin Surbeck van het Max Planck Instituut voor Evolutionaire Antropologie in Leipzig. Samen met een kleine twintig collega’s deed hij onderzoek naar bonobo’s en chimpansees in Congo, Ivoorkust, Tanzania en Uganda.
Zo moeder zo dochter?
De zorgzaamheid van de bonobomoeders gaat voorbij aan de dochters. Die hoeven niet te reken op de hulp die de zonen krijgen. Bij bonobo’s verlaten de dochters meestal de groep waarin ze geboren zijn – de mannetjes blijven. De weinige dochters die in de gemeenschap achterblijven moeten het stellen zonder ondersteuning van hun moeders.
Het gedrag van de bonobomoeders lijkt gericht op het indirect doorgeven van hun genen, zegt Surbeck. ‘De vrouwtjes hebben een manier gevonden om hun reproductieve succes te vergroten zonder zelf meer nakomelingen te baren.’ Opvallend is dat de onderzoekers dit moederlijke gedrag niet zagen bij chimpansees. Ze vermoeden dat dit verband houdt met de aard van de gemeenschappen: bij chimpansees zijn de mannetjes dominant, waardoor het optreden van vrouwtjes daar minder invloed heeft.
Cognitief psycholoog Mariska Kret, universitair hoofddocent aan de Universiteit Leiden, is niet verbaasd over de resultaten van het ‘erg mooie’ onderzoek. Die komen overeen met wat zij zelf heeft gezien bij bonobo’s in dierentuinen. ‘Een bonoboman zonder moeder is vaak de pineut. In de Apenheul wordt het moederloze mannetje geregeld gepest of aangevallen door de vrouwen. Ze laten hem zelfs niet meedoen aan mijn experimenten met touchscreens, hoe graag hij dat ook wil.’ Doordat bonobomannen zo zwak staan zonder moeder worden ze in gevangenschap in principe nooit van de moeder gescheiden.
Dat moeders van bonobomannen erg belangrijk zijn wil niet zeggen dat ze voor chimpansees onbelangrijk zijn, meent Kret. ‘Het verschil is dat bonobovrouwen binnen een groep meer invloed hebben dan chimpanseevrouwen doordat bonobovrouwen beter samenwerken.’
