Betoverende beelden onthullen kosmische chaos in het centrum van de Melkweg

Drie jaar lang keek radiotelescoop MeerKAT, een samenballing van 64 losse schotelantennes in Zuid-Afrika, naar het centrum van onze Melkweg, het sterrenstelsel waarin de zon en zo’n 100 miljard andere sterren hun leven slijten. Het leverde een uniek kosmisch schouwspel op.

Op een afstand van zo’n 25 duizend lichtjaar bevindt zich Sagittarius A*, een reusachtig zwart gat dat ongeveer 4 miljoen maal zo zwaar is als onze zon. Dat zwarte gat domineert een bijzondere kosmische wereld waarop astronomen nu, na jarenlange waarnemingen, de scherpste blik tot nog toe hebben geworpen.

De onderzoekers voerden de rauwe meetgegevens die de radioschotels van telescoop MeerKAT opvingen – een grove 70 terabyte aan data – aan een supercomputer. Die vertaalde de gegevens naar deze betoverende beelden van het chaotisch centrum van ons kosmisch thuis.

‘Kijken’ in radiogolven

Dat leverde foto's op die je ogen nooit als zodanig hadden kunnen zien, simpelweg omdat mensen kijken naar stralingen die we ‘zichtbaar licht’ hebben gedoopt. Voor radiogolven, met een langere golflengte, zijn onze ogen ongevoelig. Wie wil ‘kijken’ in radiogolven, heeft daarom hulpmiddelen nodig.

Het hoofdbeeld, dat oogt als het product van een schilder die met rode verf tekeer is gegaan op een rokerig grijs canvas, is in werkelijkheid meer dan 1.500 keer groter dan ons zonnestelsel en beslaat aan de hemel een gebied dat grofweg dertigmaal zo groot is als de volle maan. Daarnaast publiceerde het onderzoeksteam nog drie close-ups, die bijzondere details onthullen.

Vurig oranje oog

Eén van die close-ups toont een schaduwachtige bol, in werkelijkheid het langzaam uitdijende overblijfsel van een voormalige supernova, de kosmische ontploffing waarmee grote sterren aan hun einde komen.

Duidelijk zichtbaar op zowel het hoofdbeeld als één van de detailopnamen is een vurig oranje oog, het felste voorwerp op de foto's. Dat oog is Sagittarius A*.

Tegen de linker bovenkant schurkt bovendien de rand van de zogeheten galactische superbel, een bolvormig gebied waarin relatief weinig gas zit. Vermoedelijk werd het daar ooit leeg geveegd door een supernova-explosie.

Mysterieuze dansende slangen

Het meest mysterieus zijn echter de zwierige strepen die als slangen over deze radiofoto's dansen. Sommigen daarvan zijn ruim honderdmaal groter dan ons zonnestelsel: de verzameling van onze moederster, acht planeten en bijbehorende uiterwaarden. Wat deze radiofilamenten, zoals astronomen ze noemen, precies zijn, weet echter nog niemand. In de nieuwe meetgegevens, die onderzoekers de komende jaren zullen blijven uitpluizen, hopen ze een eerste verklaring te vinden.