Asbest, pfas, stikstof, de economie gaat altijd voor

Slechte planning voor zo’n maanmannetjesgebeuren voor de deur, dacht ik van de week. Vanavond zouden buurtkinderen Sint-Maartenliedjes komen zingen, maar een grote tent blokkeert onze voordeur. Dat zal hen en vooral hun ouders wel afschrikken. De hele dag zijn mannen in witte pakken bezig het asbest uit mijn garage en cv-hok op zolder te slopen. Zolang ik er maar niet in ga boren kan dat ‘bruine asbest’ in het plafond weinig kwaad, maar nu Nederland stilligt vanwege de pfas en stikstof, moest ik ook mijn eigen gif maar eens opruimen. Maanden geleden kwam er dus een onderzoeksbureau monsters nemen. Van het weekend moest alle rotzooi uit de weg, nu staan er onderdrukmachines, filters en douches. Allemaal voor mijn veiligheid, die van de slopers én toekomstige bewoners.

Tot 1993 was asbest lekker goedkoop en mocht het overal worden gebruikt. Sindsdien is het in de ban. Het was allang bekend dat het ongezond was: het verband tussen longfibrose (‘verbindweefseling’ van de long) en asbest was in 1930 al bekend en dat tussen asbest en long- en buikvlieskanker vanaf 1960. Desondanks gebruikten ze rond de Eternitfabrieken in Goor in de jaren zestig en zeventig asbest nog voor het verharden van de weg. Zolang het goedkoop is en er nog maar weinig ongeruste mensen zijn, komen de overheid en het bedrijfsleven er vaak lang mee weg. Eind jaren 80 tapte ik in een bovenkamertje liters vocht uit de buik van een patiënt die buikvlieskanker had gekregen na het werken op de scheepswerf toen hij jong was. Daar zweefde het asbest gewoon door de lucht, vertelde hij. ‘We hadden geen idee.’ Hij was een van mijn eerste patiënten bij wie ik euthanasie deed. Sindsdien heb ik nog een paar keer patiënten met asbestkanker gezien.

Vorig jaar waren er 625 mensen met een ‘mesothelioom’ (long- of buikvlieskanker), in 1990 waren dat er 288. Vrijwel niemand leeft daar lang mee; de helft is binnen 7 maanden dood, met chemo koop je zo’n 5 maanden extra. Omdat Nederland destijds ook niet het braafste jongetje van de klas was stijgt het aantal gevallen nog steeds. Het duurt wel dertig tot vijftig jaar voordat de ingeademde asbestvezels kanker hebben veroorzaakt. Erbij roken, zoals die jonge mannen destijds deden, maakt de kans op kanker groter. In vergelijking met de 13.300 longkankerpatiënten lijken het er niet zoveel, maar het zijn er maar weinig minder dan de 832 vrouwen met baarmoederhalskanker. Voor die groep is er al tientallen jaren bevolkingsonderzoek en inmiddels vaccineren we meisjes. Preventie van werkgerelateerde ziektes is veel minder spannend, want geld verdienen gaat overal en altijd voor. Het duurt jaren traineren – denk maar aan de chroom-6 bij Defensie en de NS – voordat kennis over ongezonde werkomgeving en milieu wordt omgezet in concreet beleid. Nu pas erkennen bedrijven schoorvoetend hun verantwoordelijkheid. Straks de stikstof en de pfas? De boeren, 130-rijders en klimaatontkenners zijn net zo kortzichtig als de asbestverantwoordelijken destijds.