Artsen krijgen veel meer sponsorgeld van farmaceuten

Het register, uniek in de wereld, werd drie jaar geleden opgezet om betalingen van de industrie openbaar te maken. De forse toename aan bijverdiensten heeft deels te maken met een registratie-effect: nu farmabedrijven meer betalingen moeten melden dan voorheen, is het totale sponsorbedrag opeens een stuk hoger. Naast het geld voor spreekbeurten en advieswerk is nu bijvoorbeeld ook vastgelegd hoeveel artsen krijgen voor deelname aan nascholingen. Daarnaast vermeldt het register de financiële banden met fabrikanten van hulpmiddelen als pacemakers en protheses.

'Dat is wel érg veel geld', zegt SP-Kamerlid Henk van Gerven, oud-huisarts, over de farmamiljoenen. 'Die betalingen leiden tot een maatschappelijke schade die veel groter is', zegt hij. 'Wie geld krijgt, wordt milder, en dat is een risico. Artsen die worden betaald, schrijven vaak duurdere medicijnen voor. Ze zouden zich niet moeten laten belonen door de industrie.'

Artsenorganisatie KNMG onderstreept dat een fractie van alle artsen, nog geen 7 procent, bijverdient. De KNMG wil pas reageren op de nieuwe cijfers na ze te hebben bestudeerd. Volgens Nefarma, de brancheorganisatie van geneesmiddelenfabrikanten, duidt de stijging van het totaalbedrag op een groeiende openheid over de samenwerking met farmabedrijven.

Naast artsen en zorginstellingen zijn in het register voor het eerst ook de patiëntenverenigingen als ontvangers opgenomen. Geneesmiddelenfabrikanten betaalden patiëntenorganisaties vorig jaar 2,2 miljoen euro. Slechts vijftig van de ruim driehonderd patiëntenverenigingen kregen geld. Welke dat zijn, wordt pas vanmiddag duidelijk, als het register te raadplegen is.

Patiëntenverenigingen worden al jaren gesponsord door de farmaceutische industrie maar veel betalingen bleven geheim. Niet alle farmaceuten zijn er open over op hun website en patiëntenverenigingen melden het niet altijd in hun jaarverslag. Daardoor zijn patiënten er niet van op de hoogte. Vanaf maandag kunnen ze die informatie zelf nazoeken.

Betalingen aan patiëntenverenigingen zijn omstreden. De organisaties praten mee over behandelrichtlijnen en roeren zich in discussies over dure geneesmiddelen. Volgens critici hebben gesponsorde organisaties daarbij de schijn tegen. 'Er is geen betere advocaat voor de vergoeding van een medicijn dan een klagende patiënt', zegt Ruud Coolen van Brakel, directeur van het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik. 'Gesponsorde verenigingen lobbyen net wat harder of houden hun mond als een medicijn onder vuur ligt.' Een patiëntenvereniging moet zich niet laten gebruiken als 'uithangbord', zegt ook Kamerlid Van Gerven.

Geld in ruil voor informatie

Volgens branche-organisatie Nefarma is van beïnvloeding geen sprake. 'Wij willen horen wat patiënten belangrijk vinden bij de behandeling van hun ziekte, dat is essentieel voor de ontwikkeling van geneesmiddelen', aldus een woordvoerster. 'Patiëntenorganisaties zijn de beste schakel. Wij geven geld en krijgen in ruil informatie.' Volgens Nefarma kunnen patiëntenverenigingen beïnvloeding voorkomen door meer sponsors te zoeken.

Voor grote organisaties bedraagt het farmageld slechts een paar procent van hun begroting. Maar de kleinere patiëntenverenigingen kunnen vaak niet meer zonder industriegeld. Ledenaantallen lopen flink terug en het ministerie van VWS heeft bezuinigd op subsidies. Patiëntenverenigingen krijgen nu nog maar 35 duizend euro per jaar.

'Van dat bedrag kun je geen professionele organisatie opbouwen', zegt Dianda Veldman, directeur van patiëntenfederatie NPCF. 'Fondsenwerving kost geld en deskundigheid en dat ontbreekt vaak. Zonder verdere inkomsten is een vereniging afhankelijk van vrijwilligerswerk van patiënten.'