Analyse genen bewijst dat koolmees zich goed kan aanpassen
Hij is slim, heel slim. De koolmees behoort tot de pienterste vogels als het gaat om het aanleren van nieuw gedrag. Analyse van het genoom - de complete set genen - van de zangvogel heeft bevestigd dat het beestje zich opvallend goed kan aanpassen aan veranderende omstandigheden.
Dat de koolmees snel leert als zich een nieuwe situatie voordoet en over een goed geheugen beschikt was al uit eerdere studies naar voren gekomen. Met zijn innoverend vermogen behoort hij tot de top-3 van slimste vogels. Het is een eigenschap die de overlevingskansen vergroot en bij het zoeken naar voedsel goed van pas komt.
Een internationaal onderzoeksteam onder leiding van het Nederlandse Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) en Wageningen University bracht het volledige genoom in kaart van 29 koolmezen in verschillende delen van Europa. Door die naast elkaar te leggen konden de wetenschappers delen in het genoom aanwijzen waarop in de recente evolutie sterk is geselecteerd. Zo legden ze de genetische basis van de schranderheid van de koolmees bloot. Genen die in verband worden gebracht met leren en kennisverwerking blijken in vergelijking met andere vogels bij de koolmees bovengemiddeld aanwezig.
Epigenetica
De wetenschappers keken ook naar methylgroepen, 'aanhangsels' van de genen die de werking van de genen veranderen. Daarmee betraden ze het gebied van de epigenetica, het onderzoek naar overerfbare genetische eigenschappen die onder invloed van de omgeving kunnen veranderen. In delen van het koolmeesgenoom met veel 'leer-genen' ontdekten ze toegenomen methylering - een proces dat bepaalt of genen actief zijn. Er bestaat een verband tussen methylering en de snelheid van moleculaire evolutie. 'Hoe meer methylering, hoe meer evolutie', aldus Kees van Oers, onderzoeker bij het Nederlands Instituut voor Ecologie en een van de auteurs van de koolmeesstudie.
Volgens van Oers zijn de bevindingen, gepubliceerd in Nature Communications, van belang voor verder onderzoek naar het aanpassingsvermogen van dieren. Hoeveel ligt vast in de genen? Antwoorden op dit soort vragen zullen helpen bij het voorspellen van de mate waarin soorten zich kunnen handhaven bij veranderingen, zoals de opwarming van de aarde, aldus Van Oers.
Ontvang elke dag de Volkskrant Avond Nieuwsbrief in uw mailbox, met het nieuws van vandaag, tv-tips voor vanavond, en alvast zes artikelen uit de krant van morgen. Schrijf u hier in.
