Klamme handen en verhoogde hartslag: wat te doen tegen belangst?

Een collega op de schouder tikken met een vraag? Nu veel mensen thuiswerken gebeurt dit vooral digitaal. Al is er natuurlijk ook nog de telefoon. Werkt snel, efficiënt en een belletje is nog sociaal ook. Al moet je het dan wel durven…

Klamme vingers, een kloppend hart en zwetende oksels: Martine was als de dood om te bellen. Ze was bang voor ongemakkelijke stiltes, om de ander niet te verstaan en om over haar eigen woorden te struikelen. Ze had hier als tiener zoveel last van, dat ze zelfs eens per sms ontslag heeft genomen van een bijbaantje. Dat zou ze nu nooit meer doen, schrijft ze in een blog. Ze is over haar belangst heen gekomen en runt bovendien een eigen bedrijf, dus telefoneren hoort inmiddels bij haar leven.

Daar wil ik meer van weten. Hoewel ik zelf geen belangst heb, bel ik toch liever op een afgesproken tijdstip dan ‘koud’, dus ik vraag haar per mail of ik telefonisch wat vragen mag stellen over haar telefoonangst en of ze tips heeft voor anderen die de belfunctie van de telefoon het liefst willen afschaffen. Ze wil meewerken, mailt ze een paar dagen later, alleen woensdag komt niet uit, kan het op een ander moment?

Snel reageren

In de tussentijd bel ik met Corine Dijk, psycholoog en gedragswetenschapper aan de Universiteit van Amsterdam. ‘Veel mensen vinden een situatie die niet helemaal duidelijk is spannend’, verklaart ze het fenomeen belangst. ‘Bijvoorbeeld als je voor het eerst naar je schoonouders gaat, dan weet je niet hoe dat zal gaan en dat zorgt voor zenuwen.’

Ze kan zich voorstellen dat mensen zowel zelf bellen als gebeld worden ongemakkelijk vinden, omdat je daarbij ook niet helemaal weet hoe het gesprek gaat verlopen. ‘Bovendien zie je elkaar niet, waardoor je minder signalen hebt over hoe de ander zich voelt of hoe hij of zij iets bedoelt. En dat allemaal terwijl je wel snel moet reageren.’

We bellen minder

Belangst treft vooral jonge mensen, bleek twee jaar geleden uit onderzoek van Motivaction in opdracht van telefoonprovider Tele2 onder bijna 1.200 Nederlanders tussen de 18 en 70 jaar. Bijna 40 procent van de mensen tussen de 18 en 30 jaar bleek bang om te bellen of om gebeld te worden. Ze sturen liever een bericht via WhatsApp, Facebook of Instagram, dan te telefoneren. Inkomende gesprekken worden het liefst genegeerd of weggedrukt.

Het aantal belminuten daalt dan ook al jaren in Nederland, blijkt uit een rapportage van de Autoriteit Consument & Markt. Afgezien van dit jaar dan: tijdens de coronacrisis stonden we elkaar weer wat vaker telefonisch te woord. Ook op sociale media is belangst een populair thema. Memes van mensen die wachten tot hun telefoon stopt met overgaan, zodat ze ‘m weer kunnen gebruiken, worden veelvuldig gedeeld.

Belemmering op het werk

Telefoonangst is niet alleen irritant als er een afspraak gemaakt moet worden bij de tandarts of er een monteur moet komen, het kan ook gevolgen hebben voor je werk. Annemieke Heller (28, helpt met haar bedrijf Het Boek Project mensen met schrijfambities) kent dat. Ze vond bellen lange tijd zo stressvol, dat ze telefoontjes tot het allerlaatste moment uitstelde. Tot de deadline kwam en ze er niet meer onderuit kon. ‘Dat gaf alleen nog maar meer stress’, zegt ze. ‘Het was een soort faalangst. Ik was bang wat de ander van me zou denken.’

Toen Kaya-Quintana Broekhuijsen (32, eigenaar van Build my Business, een marketingbureau voor ondernemers) net haar eigen bedrijf startte, moest ze ineens verkoopgesprekken voeren, maar deed ze dat in plaats van telefonisch via de mail. ‘Ik werd vooral zenuwachtig van het niet weten wat ik moest zeggen of wat de ander zou vragen. Inmiddels heb ik voor mijzelf duidelijk dat ik voldoende kennis bezit om op bijna alles een antwoord te hebben.’

Niet meer gewend om te bellen

‘Bellen kan wat stroef verlopen, je praat bijvoorbeeld door elkaar heen of er is ineens een stilte. Dat stroeve zijn we een beetje ontwend doordat we het niet veel meer doen, je kunt immers net zo makkelijk een berichtje sturen’, zegt Corine Dijk. De psycholoog en gedragswetenschapper doet onderzoek naar sociale angsten en ziet raakvlakken met belangst. Vooral als de angst om te telefoneren samenhangt met een angst voor ongemakkelijke momenten. ‘Mensen met een sociale angst vinden bellen vaak spannend. Maar dat wil niet zeggen dat je meteen een sociale angst hebt, als je niet van bellen houdt’, verduidelijkt ze.

De psycholoog vertelt dat ze die ochtend nog een monteur moest bellen voor een waterpomp en dat ze daar ook niet veel zin in had. ‘Dat komt doordat ik een hulpvraag had, ik moest iets van de ander. Als je iemand moet bellen met de mededeling dat die persoon een prijs heeft gewonnen, vind je het waarschijnlijk minder eng.’

Daarnaast denkt Dijk dat veel mensen bellen vervelend vinden omdat ze bang zijn de ander te storen. ‘Als je een collega in de gang ziet lopen met een stapel boeken en een rood hoofd, zie je dat diegene even geen tijd heeft, maar als je allebei thuiswerkt heb je geen idee hoe gestrest de ander is.’

Tips om toch te bellen

Toch heeft bellen ook veel voordelen, meent Dijk. Je krijgt sneller een reactie en je kunt met een collega ook nog even over andere dingen kletsen. Dat laatste is belangrijk, omdat vooral het sociale aspect bij thuiswerken wordt gemist.

Wat je het beste kunt doen als je voelt dat je een drempel over moet om de telefoon te pakken? Dijk geeft meteen een beetje flauw advies: ‘Gewoon doen. Hoe vaker je het doet, hoe meer je gewend raakt aan eventuele stroeve momenten en hoe soepeler het uiteindelijk ook zal gaan.’

Dat klopt wel, vindt Heller, die zich uiteindelijk over haar angst heen zette. Al was videobellen opnieuw uit haar comfortzone. ‘Maar ook hierbij geldt: hoe vaker je het doet, hoe meer vertrouwen je in jezelf krijgt.’

Belafspraken maken en -scripts oefenen

Voor wie niet goed uit de voeten kan met ‘gewoon doen’: het helpt om van tevoren aan te kondigen dat je gaat bellen. Wil je een collega telefonisch spreken? Stuur dan een chatbericht of mail. Dan weet je zeker dat je gelegen belt en hoef je daar in ieder geval niet bang voor te zijn.

Om dit probleem op te lossen kun je volgens Dijk ook afspraken maken met collega’s. Bijvoorbeeld dat je elkaar tussen negen en vijf altijd mag storen. Of dat, als het niet uitkomt, je gewoon niet opneemt.

Broekhuijsen heeft inmiddels haar angsten overwonnen. Bellen hoort bij haar werk en ze draait er haar hand niet meer voor om, zegt ze. Wat haar heeft geholpen? ‘Ik heb vooral verkoopgesprekken geoefend en online belscripts geluisterd. Ook helpt het me nog steeds om voor een telefoontje een soort ‘agenda’ te maken, net als bij een vergadering. Dan schrijf ik een aantal punten op een lijstje voordat ik een klant bel.’

En Martine? Die reageerde uiteindelijk niet meer op mijn mails en telefoontjes. Wellicht stak die oude angst toch weer de kop op.