Diane ‘Philomena Cunk’ Morgan: ‘Ik heb een aversie tegen alles wat gewoon is’

‘Waarom hebben piramiden een aflopende vorm? Wilden ze voorkomen dat daklozen erop zouden slapen?’, vraagt Philomena Cunk met grote blauwe ogen, haar gezicht strak in de plooi. ‘Ik denk niet dat er veel daklozen waren in het oude Egypte’, antwoordt de hoogleraar in Egyptologie bloedserieus. ‘Mensen zorgden daar goed voor elkaar.’ Cunk kijkt zowel bedenkelijk als afgeleid. ‘Het is ook wel handig als het regent, dan glijdt het water er zo af.’

In de BBC-serie Cunk on Earth (nu ook te zien op Netflix) reist Philomena onvoorbereid en ongeïnteresseerd door de wereldgeschiedenis. Ze is een alter ego van de Britse actrice Diane Morgan (47). Het typetje ontstond in het komedieprogramma Charlie Brooker’s Weekly Wipe (Brooker is ook het brein achter de tv-serie Black Mirror), maar Morgan perfectioneerde het personage en ging met haar op pad. ‘Ik gaf haar een plat Manchester-accent, waardoor ze altijd verveeld klinkt.’

Parodie

Sinds 2016 is Philomena de host van mockumentaries over uiteenlopende onderwerpen. Ze is in feite een parodie op haar BBC-collega’s, die vaak heel gewichtig iets uitleggen en dan mijmerend uit beeld lopen. ‘Het is een mal waarvan ze maar niet kunnen afwijken’, zegt de actrice via Zoom. Zelfs komiek Joanna Lumley doet het in haar reisseries. ‘Je zou denken dat ze ermee stoppen, nu wij die maniertjes belachelijk maken. Maar ze gaan er vrolijk mee door.’

De serie draait vooral om de sit down-interviews waarin Philomena experts uitdaagt en ontregelt. ‘Waarom waren de eerste olympische sporters naakt? Het publiek kon zo recht in hun anus kijken.’ In de eerdere reeksen wisten gasten niet wat hun overkwam. ‘Academici kijken vaak weinig tv, dus ze kenden me niet’, zegt Morgan. ‘Eén man werd zelfs boos toen ik grapjes maakte over Winston Churchill. Je neemt toch hun expertise in de zeik, dat ligt gevoelig.’

Inmiddels hebben de meeste gasten door dat het komedie is. ‘Soms hebben ze kinderen die hen aanmoedigen om mee te doen.’ Maar Philomena’s gedachtenkronkels gaan alle kanten op, dus het blijft onvoorspelbaar. De kunst is vooral dat de actrice zelf niet in de lach schiet na het stellen van een bizarre vraag. ‘Het is me maar een paar keer gebeurd. Dan moeten we helaas stoppen met filmen. Want als de beladen sfeer weg is, is het niet grappig meer.’

Gevoelige thema’s

Het is ook comedy gold als Philomena per ongeluk iets doordachts zegt, vaak via een flauwe metafoor. ‘Dat zijn de beste momenten, die je alleen creëert door te improviseren’, zegt Morgan. Philomena maakt terloops ook scherpe grappen over gevoelige thema’s, zoals de islam: ‘De producers zeggen dat ik dit script tot op de letter moet volgen, anders veroorzaak ik nog een internationale crisis.’ Het papiertje waait direct daarna uit Philomena’s handen.

Morgan kwam ermee weg. ‘Ik kreeg slechts een paar boze moslimmannen op mijn dak, wat alleen maar bewijst hoe weinig humor ze hebben. Het zijn namelijk onschuldige grappen.’ Haar boodschap is vooral dat er geen boodschap is. ‘Het boeit me niet of de kijker er wat van opsteekt. Ik wil mensen aan het lachen krijgen, en als je je hierdoor beter in de geschiedenis verdiept of een boek openslaat, is dat mooi meegenomen.’

Wereldberoemd

Fragmenten uit Cunk on Earth gaan geregeld viral op TikTok, waarmee ze een veel jonger publiek bereikt. ‘Ik had het eerst niet eens door, omdat ik niet op TikTok zit, totdat een jongeman me op straat aansprak.’ En dankzij Netflix heeft haar personage nu fans over de hele wereld. ‘Ik dacht dat de reacties per land zouden verschillen, maar kijkers vinden het allemaal hilarisch dat de househit Pump up the jam in iedere aflevering terugkomt.’

Philomena is nu wereldberoemd, de actrice zelf wat minder. U kent haar misschien nog als Kath, de suffe collega van Ricky Gervais in de Netflixserie After Life. Morgan schreef ook de komedieserie Mandy, over een simpele ziel die maar wat aankloot. ‘Ik speel graag onnozele personages die in hun eigen wereld leven. Het leuke daaraan is dat ze niets geven om de mening van anderen.’ Aan een romantische rol moet ze niet denken. ‘Dat zou genant zijn.’

De actrice laat zich vooral inspireren door Britse humor en absurdisme. De rol van Philomena Cunk is haar dus op het lijf geschreven. ‘We waren eerst van plan om haar aan het einde van Cunk on Earth van een klif te laten vallen – einde verhaal. Maar ik ben blij dat kijkers zo goed op haar reageren, dus we gaan nog wel even door. Misschien moeten we hierna het heelal in en de planeten verkennen.’ Cunk in Space, klinkt niet verkeerd.

Komiek

Larry David

Vóór haar tv-carrière trad Morgan tien jaar op als stand-upcomedian. ‘Het is leuk om grappen te schrijven en te kijken hoe het publiek reageert. Ik had het meestal over mijn stomme baantjes en hoe verschrikkelijk mijn leven was.’ Ze begon pas op haar 30ste, maar kon er prima van leven. ‘Ik genoot er alleen zelden van. Ik was altijd nerveus en vond het niet fijn om zo laat op pad te zijn en het hele land door te trekken. Ik wil ook niet iedere avond hetzelfde doen. Laat mij maar verschillende personages spelen. Misschien was ik gewoon niet goed genoeg.’

Sinds ze met stand-up comedy is gestopt, kijkt Morgan ook niet meer naar comedyspecials. Maar de Amerikaanse komiek Larry David – geestelijk vader van de sitcoms Seinfeld en Curb Your Enthusiasm, en de enige niet-Brit in haar lijstje – krijgt haar wel aan het lachen. ‘Hij is gewoon heel erg grappig, ik kan niet anders zeggen. Er zit ook een element van improvisatie in zijn comedy dat ik waardeer. Niets is grappiger dan humor die ter plekke ontstaat.’

Plek

Londen, met man en hond

Morgan woont in Londen, en heeft al zeven jaar een relatie met BBC-collega Ben Caudell. Ze leerden elkaar kennen via Cunk on Earth; hij is een van haar tekstschrijvers. ‘We vinden dezelfde dingen grappig. Hij vraagt me vaak naar een historische gebeurtenis, en als ik daar dan niets van afweet, maakt hij aantekeningen voor Philomena.’ Kan hij zijn vriendin Diane en het personage Philomena wel voldoende gescheiden houden? ‘O, ik was mezelf even vergeten’, zegt Morgan lachend. ‘Ja klopt, Philomena is het fictieve personage.’

Ondanks haar verre reizen voor Cunk on Earth is Morgan het liefst in Londen, met vriend Ben en hond Bob, een poedel. ‘Ik redde hem vier jaar geleden uit het asiel. Na het overlijden van mijn vader hielp hij me enorm bij de rouwverwerking. Hij heeft echt mijn leven gered. God, I love him.’ Door die hond wil ze eigenlijk nergens meer naartoe. ‘Ik ben het liefst thuis. Naar buiten gaan wordt overschat.’ Soms fantaseert ze over Australië. ‘Het is daar lekker warm en het eten is heerlijk, dus daar zou ik best kunnen wonen.’

Film

Withnail and I en Nuts in May

De zwarte komedie Withnail and I uit 1987 gaat over twee vrienden die Londen verruilen voor een huisje op het koude en regenachtige platteland, met veel misverstanden en zelfs seksuele verwarring als gevolg. Morgan noemt daarnaast de tv-film Nuts in May uit 1976. Een stel gaat kamperen in Dorset, maar het contact met andere kampeerders stelt hun relatie flink op de proef. Beide films gaan dus over trips die misgaan. ‘Inderdaad, nu je het zegt, dat had ik me nog niet eens gerealiseerd.’

Ze sluiten mooi aan op Morgans huiselijke levensstijl, maar dat is niet waarom ze deze twee films zo leuk vindt. ‘Ze zijn voor mij het schoolvoorbeeld van Britse comedy, het zijn geniale films die ik steeds weer opnieuw kan bekijken.’ Die vaderlandse humor is haar grootste inspiratiebron. ‘Ik zou niet zonder onze ironie kunnen, of ergens kunnen wonen waar mensen dat niet begrijpen. Ik snap ook niets van stellen die altijd serieus zijn en niet met elkaar kunnen lachen. Hoe houden zij dat leven vol?’

Tv-programma

Arthur C. Clarke’s World of Strange Powers

In de jaren tachtig van de vorige eeuw onderzocht sciencefictionschrijver Clarke uiteenlopende paranormale verschijnselen, zoals telekinese en stigmata. ‘Ik keek altijd de herhalingen. Je had toen sowieso veel absurdistische programma’s, waar ik erg door ben gevormd. Ik ben dol op rare dingen, en heb een aversie tegen alles wat gewoon is.’ Maar sommige rare dingen boeien Morgan meer dan andere. ‘Iedereen heeft het nu over weerballonnen en ufo’s die uit de lucht worden geschoten. Maar ufo’s interesseren me niets. Geef mij maar een goed spookverhaal, daar word ik altijd door gegrepen.’

Kunstenaar

Austin Osman Spare

Deze Britse kunstenaar, die in de eerste helft van de 20ste eeuw leefde, had ook een voorliefde voor het occulte. Hij werd geïnspireerd door het symbolisme en art nouveau, en beeldde vaak mysterieuze, monsterlijke en seksueel getinte taferelen uit. In zijn schilderijen zien we vaak wezens die zweven tussen mens en mythe, dus deze en andere werelden. ‘Ik vind zijn werken echt geestverruimend, bijna poëzie. Hij maakte ook prachtige portretten, altijd vanuit verrassende en vreemde perspectieven. Ik noem hem graag omdat men hem een beetje is vergeten, wat zonde is.’

Historische held

Lord Hugh Dowding

In Cunk on Earth wandelt Philomena achteloos door de wereldgeschiedenis. Morgans favoriete historische figuur is vooral een held in haar thuisland en minder bekend daarbuiten. Lord Hugh Dowding was een Britse luchtmachtofficier, die een centrale rol speelde in de verdediging van Groot-Brittannië en daarmee Hitlers invasie verhinderde. ‘Als hij er niet was geweest, hadden wij nu allemaal Duits gesproken in plaats van Engels.’

De Tweede Wereldoorlog heeft Morgan altijd geboeid. ‘Misschien omdat mijn opa daar veel verhalen over vertelde.’ Maar Dowding ontdekte ze in een esoterische winkel. Daar vond ze zijn boek Many Mansions, over het leven na de dood, dat hij na zijn pensioen schreef. ‘Dat ging over gesneuvelde soldaten die Hugh na hun overlijden bezochten. Op het omslag werden zijn heldendaden genoemd, maar deze man geloofde dus ook in geesten.’

Morgan ontdekte dat Dowding in zijn latere leven het christendom had verloochend, vegetariër werd en andere spirituele principes zoals reïncarnatie omarmde. Hij werd ook lid van de Fairy Investigation Society, die onderzoek deed naar het bestaan van elven. ‘Hoe meer ik over hem las, hoe interessanter hij werd. Hij heeft zoveel gedaan voor mens én dier.’

Muziek

Kate Bush, The Specials en The Fall

Haar favoriete artiesten zijn – inderdaad – Brits. ‘Kate Bush was zo inventief in wat ze deed. Ik kan het ook waarderen als artiesten humor in hun teksten verwerken. Zowel The Specials als The Fall zijn grappige bands.’ Het zijn ook artiesten uit de vorige eeuw, net als veel van haar helden. Luistert Morgan nooit naar moderne muziek? ‘Niet echt, het klinkt voor mij allemaal hetzelfde. Het raakt me vaak ook niet, misschien omdat ik oud word. Ik probeer wel mijn horizon te verbreden op Spotify, maar kom uiteindelijk toch weer bij oudere muziek uit.’

Literatuur

Coming Up for Air

‘Dit boek van George Orwell komt niet zo vaak ter sprake, maar ik vind het heel grappig. Het gaat over een man in een midlifecrisis, die allerlei plekken uit zijn jeugd opzoekt. Mannen van middelbare leeftijd die een inzinking hebben vind ik amusant. Ik las het boek al rond mijn 20ste, dus het heeft niets met mijn huidige leeftijd te maken’. Maar hoe kijkt Morgan op haar 46ste terug op haar eigen leven, ervaart zij iets van een midlifecrisis? ‘No, I’m having a lovely time. Ik had nooit gedacht dat mijn carrière zo zou verlopen, dus daar ben ik blij mee.’

Morgan komt uit een gezin van grappige mensen, waarin veel werd gelachen. Er zitten ook een paar acteurs in de familie. Hoe kijken zij nu naar het wereldwijde succes van Philomena Cunk? ‘Mijn moeder is heel trots, en mijn vader was dat ook toen hij nog leefde. Maar mijn familie maakt er verder geen grote toestand van, want ze willen niet dat ik naast mijn schoenen ga lopen.’