Voetballer Merel van Dongen: ‘Het zou goed zijn als een mannelijke voetballer uit de kast kwam’

Merel van Dongen (26) was opgelucht toen ze na een gemist EK wist door te dringen tot de selectie voor het WK, dat vrijdagavond van start ging. Van Dongen, bevlogen verdediger en nadenkende prof, vertelt over ambitie, geaardheid en eenzaamheid. ‘Het is nooit makkelijk op te komen voor de minderheid.’

Het leven van de voetbalprof is soms eenzaam. ‘Dat is een ­totaal onderschat ­fenomeen. Ik vind dat journalisten veel vaker aan mannelijke voetballers moeten vragen hoe ze zich voelen. Want het is soms echt een rotleven, al word je dan hartstikke rijk.’

Zo praat Merel van Dongen. Bedachtzaam, duidelijk. Met een mening, geformuleerd met een lach. ‘Come on’, zegt ze geregeld tijdens het gesprek in Zeist, als ze zich verbaast over iets of iemand. Ze is international, prof bij Betis Sevilla en student psychologie. Linksbenige verdediger. Ze viel in als centrale verdediger tijdens de beslissende WK-kwalificatiewedstrijd tegen Zwitserland, toen Anouk Dekker al na een paar minuten de rode kaart kreeg. Ze voetbalde uitstekend. Afgelopen zaterdag, in de uitzwaaiwedstrijd tegen Australië, verving ze linksachter Kika van Es al na een paar minuten, toen die haar middenhandsbeentje brak. Ook toen voetbalde ze goed, met haar felheid en uitstekende passing. Ze is klaar voor het WK, haar tweede WK.

Over eenzaamheid in het buitenland ging het dus: ‘Allereerst de taal. Ik zit in een Spaans team. Iedereen praat met elkaar en je voelt je soms niet serieus genomen. Niet dat ze dat bewust doen, maar ik kan mijn persoonlijkheid niet blootgeven. In Spanje hebben ze geen flauw idee wie ik ben. Zo genuanceerd praten als nu gaat ook niet in het Spaans. Ze zijn best onder de indruk van mijn Spaans, maar ze weten niet half waarover ik nadenk. Het is best een eenzaam bestaan.’

En dan leeft zij nog samen met haar vriendin, medespeler bij Betis. Zelfs dan woekert de eenzaamheid soms. ‘Omdat je buitenlander bent. Vraag aan de Zuid-Amerikanen bij Ajax hoe het openbaar vervoer precies werkt in Amsterdam, hoe de politiek in elkaar zit, hoe de taal is. Dat is lastig. Alles gaat over dat soort zaken. Ik ben niet echt eenzaam, maar ik mis soms het mezelf kunnen zijn. Hier bij de nationale ploeg maken we zo veel grapjes. Dat is echt leuk. Ik beweeg me in dit team zoals ik ben. In Spanje ben ik nog steeds een vreemdeling, al speel ik veel en is de relatie met mijn teamgenoten goed. Maar echte grapjes maken, dat mis ik gewoon.’

Ja, ze zou later best interviews willen maken over eenzaamheid van voetballers. Misschien is het voor mannen eenvoudiger. Zij verdienen meer. Zij nemen hun vriendin mee, hun moeder, neven of een nicht. De vriendinnen van voetballers in het buitenland, die moeten nog eenzamer zijn, is de suggestie van de verslaggever. ‘Oh ja’, zegt ze instemmend. Geld maakt veel goed. ‘Maar het is niet makkelijk. Ik heb de beste situatie: ik speel in het team met mijn vriendin, ik speel alles en spreek een beetje Spaans. Allemaal top. De stad is fantastisch. Ik ben heel blij, maar ik mis het gewoon om een café in de Jordaan binnen te lopen en tegen de eerste de beste ‘hé schat’ te zeggen.’

Uit de kast

Ze wil kinderen met haar vriendin. Ze zullen allebei dragen, maar haar vriendin vermoedelijk eerst, want die is ouder en dichter bij het einde van haar loopbaan als voetballer. Van Dongen vertelde een tijdje geleden in NRC openlijk over de liefde voor haar vriendin. Wat haar dreef om zo open te zijn over haar seksuele geaardheid? ‘Ze vroegen ernaar. Ik ben eerlijk. Ik zeg dan niet: hé, NRC, ik zou heel graag vertellen over mijn geaardheid. Ik wil mensen ook niet geforceerd inspireren om uit de kast te komen. En ik zou mezelf ook niet willen zien als homoactivist. Maar ik vind het wel belangrijk om antwoord te geven als iemand mij dat vraagt, terwijl ik weet dat ik enigszins een voorbeeldfunctie heb. Dan weet ik dat mijn woorden iets teweeg kunnen brengen.’

In Spanje is het geen thema. Als zij hand in hand met haar vriendin over straat loopt, doet niemand moeilijk. Dat is sowieso een vrij gebruikelijk straatbeeld in Zuid-Spanje, vrouwen hand in hand. ‘Ik zie zelfs veel mannen in Sevilla hand in hand lopen. Dat verbaast me. De stad is vrij gelovig en traditioneel. In ­Amsterdam heb ik toch het idee dat het weer spannender is geworden. Dat is een kwalijke zaak. Terwijl we normaal moeten omgaan met iedereen.’

Het verhaal wil dat er in het mannenvoetbal nauwelijks homoseksuelen zijn, althans, het is nauwelijks een gespreksthema. Terwijl voetballende vrouwen juist open zijn over hun geaardheid en het aantal lesbische spelers juist hoog is. ‘Alles wat ik zeg is speculatie. Ik zou best aan een onderzoek van een universiteit willen meedoen.’ Laat ook mannen zich uitspreken, is haar devies. ‘Het is soms heel eng, maar clubs zijn altijd bang supporters te verliezen. Het draait uiteindelijk om geld. Dat is zo stom. Maar ik vind dat elke morele waarde veel hoger in het vaandel hoort te staan dan geld. Daarom zou het zo goed zijn als een mannelijke voetballer uit de kast kwam. Er zijn vast miljonairs onder de voetballers die homo zijn. Oké, dan verlies je een paar sponsors...’ Ja, ze snapt de angst voor spreekkoren. ‘Dat zou kunnen. Maar er moet er één de eerste zijn. En ik weet dat het moeilijk is. Ik ben nog nooit toegezongen met ‘vieze homo’ in een stadion met 50 duizend toeschouwers, haha. Maar de positieve reacties zullen ook heftig zijn.’

Ze snapt ook wel dat wanneer een bekende linker centrale verdediger bij de mannen zou onthullen homoseksueel te zijn, een breed gedragen en veelkleurige discussie zou starten. ‘Maar dat is het uiterste geval. Daaronder zit een laag die weinig mensen kennen, van voetballers die niet uit de kast komen. Voetballers die zijn gestopt: ook niet. Het gaat niet alleen om toppers. Het gaat ook om ­homo’s in zaterdag 3 die het moeilijk vinden om uit de kast te komen, om met ­elkaar te douchen. ‘Haha, hij is homo’. De mannelijkheid in het voetbal houdt dat tegen. Terwijl, come on... Voetbal is echt voor iedereen.’

Een bond kan helpen bij het creëren van meer openheid, door standpunten te delen, te handelen en bescherming te bieden. Ook tegen racisme, bijvoorbeeld. ‘Apengeluiden maken in een stadion, dat kan echt niet. Dat je tegen degene die links van je zit en zich misdraagt, zegt: hou eens op. Of met zijn allen van het veld af lopen, dat is het beste. Maar dan moet je wel een beetje stoer zijn. Dat is niet makkelijk. Het is nooit makkelijk om op te komen voor de minderheid, in welke situatie dan ook.’

Groeiende status

Haar woorden zullen zwaarder wegen dan voorheen, toen ze onbekend was. ‘We zijn niet meer anoniem. Dat is een groot compliment. We worden serieus genomen. Als iemand kritiek heeft op mij of op het team, denk ik: die heeft er wel met een serieus oog naar gekeken. Dat hoort erbij. We kunnen niet meer onopgemerkt elfde worden op de Algarve Cup, zoals dit jaar gebeurde. En de druk voor de WK-kwalificatie was ook heel hoog. Daarmee zijn we goed omgegaan, al plaatsten we ons pas na een zware omweg. We worden daarin beter, en we zijn gelukkig niet de allergrootste favoriet van het WK.’

De status van het elftal groeit en Merel van Dongen groeit mee, met haar belangrijke invalbeurten als bewijs. Ze mag dan vaak reserve zijn, ze staat er als ze invalt. Dat is belangrijk voor haar: meetellen. ‘Voetballer zijn is mijn identiteit. Je bent geen professioneel voetballer door alleen te trainen. Die wedstrijd tegen Zwitserland gaf mij bijna mijn identiteit. Ik ben een oranje leeuwin. Het gaf betekenis aan al mijn trainingen. Het gevoel in de weken daarvoor was ook goed. Ik kwam dichterbij, en toen dat moment daar was, ging ik ervoor.’

Ze was niet geselecteerd bij het EK, dat door Nederland werd gewonnen. Door die teleurstelling heeft ze anders naar het leven leren kijken. ‘Mijn leven draait niet meer alleen om het bereiken van doelen. Want als dat doel niet wordt gehaald, zou de rest niet meer tellen. Ik sta op en ga naar bed met het WK, maar ik ben ook heel erg aan het genieten.’ Ze koestert de momenten die ze al beleefde, die ze nooit meer kwijt kan raken.

Het gemiste EK heeft haar gelouterd. ‘Mensen groeien door belevenissen die niet leuk zijn in persoonlijke zin.’ Ze keek niet eens naar de opmars van Oranje. ‘Ik ben alleen naar de halve finale Nederland – Engeland geweest. Maar nee, het ging niet. Opeens zit je tussen de supporters. Weliswaar op de hoofdtribune, maar vier stoelen verder zaten meisjes te gillen. Na de wedstrijd stond ik in de file met al die supporters, terwijl ik op het veld had willen staan. Ik ging van speler om wie alle mensen zaten te gillen, naar zelf bijna een fan. Dat was echt moeilijk.’

Ze studeert psychologie. ‘Maar je moet het zelf doen. Ik denk dat ik precies hetzelfde met tegenslag was omgegaan als ik niet had gestudeerd.’ Ze deed voor het WK nog één vak van haar studie, organisatiepsychologie. Na het WK volgt de scriptie. Tijdens het WK doet ze niets.

Wat ze wil worden na het voetbal? ‘Voetbalcoach.’ Ze heeft diploma TC3. ‘Het nadeel is dat je altijd in contracten van één, twee of drie jaar komt, en dan moet je hele gezin mee naar een ander land. Dat doe ik nu al als speler. Om dat dan met een gezin te doen, met twee of drie kinderen, is best pittig. Ik zie haken en ogen. Ik wil ook wel bij de Fifa werken, om het vrouwenvoetbal wereldwijd te ontwikkelen. Daar ligt mijn hart. Om meiden te inspireren om te voetballen. Het gaat goed hoor, als je kijkt naar de ontwikkeling ten opzichte van tien of twintig jaar geleden. We zijn fantastisch op weg. Alleen: we komen van heel ver. En we hebben ook nog heel ver te gaan.’