Verlost van een Russische nachtmerrie, maar Griner lijkt weinig trek te hebben in een terugkeer op het basketbalveld

Na bijna tien maanden in Russische detentie zette basketbalster Brittney Griner (32) vrijdag weer voet op Amerikaanse bodem. Haar vrijlating, bewerkstelligd via een gevangenenruil, leidde tot jubelreacties in de Amerikaanse sportwereld, waar ze met open armen werd ontvangen. Toch is het de vraag of Griner nog zal terugkeren op het basketbalveld.

Op beelden, als uit een spionagefilm, was te zien hoe de basketbalster, niet te missen met haar 2.05 meter, op het vliegveld van Abu Dhabi in de richting van de beruchte Russische wapenhandelaar Viktor Bout liep. De Amerikaanse stapte in een klein vliegtuig, met bestemming de VS. Bout werd op zijn beurt naar Moskou gevlogen.

Bevrijd uit nachtmerrie

De veelbesproken gevangenenruil bevrijdde Griner uit een Russische nachtmerrie die in februari van dit jaar begon. Een week voor de Russische president Poetin Oekraïne binnenviel, werd de basketbalster gearresteerd op de luchthaven van Moskou. In haar bagage werd cannabisolie gevonden.

De VS beschouwden haar detentie als onrechtmatig, volgens Griner zelf zou het om een vergissing gaan. Maar in augustus werd ze alsnog veroordeeld tot negen jaar gevangenisstraf voor drugsgebruik en -smokkel. De afgelopen maand bracht ze door in een strafkolonie in Mordovia, op enkele uren van Moskou.

De vrijlating van Griner, een superster in het vrouwenbasketbal, voedde de verdeeldheid in de Amerikaanse maatschappij, waar de rechterflank liever een andere gedetineerde, ex-marinier Paul Wheelan, naar huis had zien komen. Griner, een zwarte, openlijk lesbische sporter en prominent vechter tegen institutioneel racisme in de VS, leek voor sommige critici van de ruil minder waarde te hebben.

Onder haar collega-sporters heerste opluchting en blijdschap. ‘BG is free!’, tweette Breanna Stewart, Griners teamgenoot bij Phoenix Mercury in de Amerikaanse vrouwencompetitie WNBA. Op elk van de 294 dagen waarop Griner gevangenzat, had ze op sociale media aandacht gevraagd voor de zaak.

‘Dit is het beste nieuws om mee wakker te worden’, reageerde Griners voormalige coach Sandy Brondello. ‘Ik kan niet stoppen met huilen.’

Geweldige dag

Ook in mannencompetitie NBA werd de vrijlating van Griner gevierd. ‘Het is een geweldige dag’, sprak LeBron James in zijn tv-programma The Shop. ‘Ik ben verheugd om haar terug te zien bij haar familie’, zei Stephen Curry van Golden State Warriors, die bij de kampioensviering in oktober aandacht voor Griner had gevraagd.

WNBA-baas Cathy Engelbert noemde de terugkeer van de basketbalster een ‘teamprestatie’, waarin vooral de vrouwen uit haar competitie een aandeel hadden gehad. Bij wedstrijden, op sociale media, maar ook achter de schermen bij het Witte Huis, lobbyde de spelersvakbond de afgelopen maanden voor een terugkeer van de tweevoudig olympisch kampioen.

De zaak leidde tegelijkertijd tot vragen over de staat en toekomst van het Amerikaanse vrouwenbasketbal. Griner speelde in Rusland voor Jekaterinburg. Net als veel van haar collega’s trok ze elk jaar na sluiting van het WNBA-seizoen naar het buitenland, waar vaak meer te verdienen valt. In de Amerikaanse competitie ligt het salarisplafond op 228.000 dollar. In Rusland verdiende Griner het viervoudige.

Ook momenteel spelen veel vrouwen uit de WNBA in het buitenland, met name Europa. Rusland, voorheen een populaire bestemming, werd deze keer begrijpelijkerwijs gemeden.

Eerst relatief onbekend

‘De spelers zullen doen wat het beste voor hen is’, zei Engelbert. Om ze in eigen land te houden, wil de competitie haar speelsters beter gaan promoten, om hen zo aan reclame-inkomsten te helpen. Engelbert: ‘We hebben gevestigde namen nodig.’ Speelsters als Griner dus, een ster in haar sport, kampioen en topscorer, maar voor haar arrestatie relatief onbekend bij het brede sportpubliek.

Zelf reageerde Griner nog niet publiekelijk op haar vrijlating. Op beelden van de gevangenenruil was te zien hoe ze haar lange lokken in gevangenschap had afgeknipt. In de strafkolonie was het te koud geweest om haar haren te laten drogen, lieten haar advocaten weten. Vrijdag landde Griner in San Antonio, in de staat Texas, waarna haar fysieke en mentale welzijn in een ziekenhuis wordt onderzocht. Haar vrouw Cherelle toonde zich dankbaar bij een ontmoeting met president Biden in het Witte Huis.

Het is nog onduidelijk of Griner zal terugkeren op het basketbalveld. In de gevangenis waar ze werd vastgehouden, had ze de beschikking over een ring. Maar toen haar advocaten een bal voor haar meebrachten, weigerde ze het ding aan te raken. Het zou te pijnlijk zijn geweest om aan haar sport te denken.

‘We willen haar terugzien in haar happy place’, zei haar voormalige coach Dawn Staley. ‘Ik hoop dus dat Brittney haar schoenen weer aantrekt. Maar zo niet, dan begrijp ik dat helemaal.’

Het seizoen van de WNBA begint in mei, maar voorlopig lijkt basketbal bijzaak voor Griner, die bij een terugkeer niet alleen vanwege haar spel in de schijnwerpers zal staan. ‘Als ze nooit meer een stap op het veld zet’, zei ploeggenoot Brianna Turner, ‘dan zal ik haar nog altijd onophoudelijk blijven steunen.’