Vergeet dat eeuwige spel op balbezit

Vooropgesteld: Oranje, zeg maar de generatie Robben, Van Persie, Sneijder, Van der Vaart, Kuijt, De Jong, Huntelaar, bood het laatste decennium soms ultiem genot en herinneringen voor de eeuwigheid. Maar nu is daar het demasqué van het Nederlands elftal, pijnlijk als de pleister die met een ruk van de wond wordt getrokken.

(Tekst gaat verder onder foto).

Het is bijna over, een ontsnapping daargelaten. De ene na de andere grote naam zwaait af en vervangers missen het vereiste niveau. Nu de uitschakeling voor het EK bijna een feit is, als gevolg van verval dat groter is dan wie dan ook had verwacht, is het bouwen van een nieuwe ploeg eigenlijk de enige oplossing, misschien met het risico dat Oranje ook het WK van 2018 misloopt.

Vermoedelijk geschiedt de restauratie gewoon onder de huidige bondscoach, Danny Blind, hoewel ook hij in duels met IJsland en Turkije opzichtig faalde. De KNVB echter heeft al tonnen, zo geen miljoenen, verkwist aan het ontslag van Van Marwijk in 2012 en de gekozen constructie in 2014 met Hiddink als wegbereider voor Blind.

Niet alleen de onlangs weggestuurde Hiddink kreeg geld mee, de nieuwe assistent Van Basten is geen goedkope kracht. Gevoegd bij het vermoedelijke mislopen van het EK, met alle commerciële uitstraling, is sprake van een miljoenenstrop, waarvoor ook directeur betaald voetbal Van Oostveen zich zal moeten verantwoorden.

Een nieuwe ploeg dus. Sneijder 117 interlands, Van Persie 99. Het zijn schitterende aantallen, gelardeerd met grofweg een decennium toernooien, met fabelachtige ontknopingen, dartele dribbels, ziedende schoten en krachtige kopballen. Maar langzaam neemt de generatie met de zogenoemde Grote Vier afscheid, hoewel een enkeling misschien nog een tijdje meekan. Alleen: hun opvolgers ontbreken. Dat is het hoofdprobleem voor het Nederlands elftal.

Ibrahim Afellay was een paar jaar geleden door Van Marwijk al benoemd als uitbreiding van het kwartet Robben, Van Persie, Sneijder, Van der Vaart, tot Grote Vijf. Hij raakte zwaar geblesseerd en speelt nu bij Stoke City. Strootman is vorige week voor de derde keer geopereerd aan de knie. Memphis loopt op gouden muiltjes door de voetbalparken en is nog niet gewend aan het verworven miljonairschap, dat ook verplichtingen geeft.

Waarom het verder misging, met de 3-0 van zondag tegen Turkije als dieptepunt:

Hiddink/Blind

De overgang van Louis van Gaal naar Guus Hiddink was te groot, als in een cultuurshock. De KNVB stelde Hiddink al aan, nog voordat Van Gaal onverwacht succesvol door Brazilië paradeerde met zijn keurkorps. Vast werd los in benadering, en door los kwam alles weer vast te zitten. De KNVB ontsloeg Hiddink, zich bewust van het risico dat ook Blind beschadigd zou raken. Dat is inmiddels gebeurd.

geluk/pech

Of het nu door Van Gaal kwam of door voorzienigheid - vermoedelijk meer door Van Gaal dan door geluk -, alles zat mee op het WK. Robben was in supervorm, invallers scoorden, wisseltrucs met keepers lukten.

Sindsdien ging alles anders, als de Wet van Murphy in het kwadraat: van de knullige terugspeelbal van Janmaat tegen Tsjechië tot weer een blessure van Robben tegen IJsland, van telkens vroege tegendoelpunten tot wissels die niets brachten; het was een tenenkrommende exercitie van feilen. Het kan geen toeval zijn.

Zelfoverschatting

Tijdens de rust van het duel tegen Frankrijk, in maart 2014, besloot Van Gaal het systeem (4-3-3) om te gooien: vijf verdedigers, van wie drie het centrum afgrendelden, slechts twee aanvallers.

Hij wilde op zijn enige eindtoernooi presteren. Dat moest dan maar ten koste gaan van de Nederlandse identiteit in voetbal, wat die ook nog moge voorstellen nu bijna elke jonge voetballer met talent al de grens overtrekt.

Ook voorganger Van Marwijk had, een WK eerder, zijn middenveld versterkt door Van Bommel en De Jong als defensief blok voor de defensie te stationeren.

Hiddink, weifelend, en Blind, resoluut, keerden terug naar 4-3-3, maar met name Blind besefte blijkbaar niet dat voetballen met drie min of meer aanvallende middenvelders een soort sportieve zelfmoord is. Modern voetbal laat zich ook niet meer vangen in een cijfercode. Het is lopen, van positie wisselen, inschuiven, ballen afpakken, omschakelen, fysieke kracht uitbuiten.

Uitgerekend Daley Blind, de zoon van de bondscoach, was een van de minsten afgelopen week. Te traag, niet meedogenloos, blunderend. In zekere zin vertegenwoordigt hij de problematiek van het Nederlandse voetbal: best aardig, maar niet goed genoeg voor de absolute top.

Paradijs buitenland

Belangrijke trainers en voetballers bij grote clubs in het buitenland zeggen graag tegen de jongens uit de eredivisie: als je goed bent, vertrek dan meteen uit Nederland. En warempel, dat is inderdaad goed, zeker voor het banksaldo. Verder is het een onzinnig advies. Van der Wiel, Lens, Afellay, Promes, Pieters en tal van anderen, die zijn echt niet beter geworden, en zeker niet als ze op de bank belandden.

Degene die naar een grote club vertrekt en daar een belangrijke speler is, die wordt beter. Maar anders? Lens was een fijne, snelle, verrassende speler bij PSV. Bij Dinamo Kiev vulde hij zijn bankrekening en nu zit hij bij Sunderland, een elftal dat vecht tegen degradatie en meestal gedwongen op de counter speelt, in een heel ander systeem dan het Nederlands elftal.

Is er dan geen redding mogelijk? Natuurlijk, al is het maar omdat Nederland altijd talent voortbrengt, en als dat een keer in een golf gebeurt, is succes nabij. Maar er zijn bergen werk te verzetten en lessen te leren, onder meer in:

Opleiding

Laat de jeugd ontbolsteren tot vaardige, krachtige, zelfstandige voetballers. Zoek naar evenwicht, binnen een selectie, binnen een ploeg. De balafpakker ontlast de spelmaker, de rechtsbuiten heeft oog voor de spits.

En vergeet dat eeuwige spel op balbezit, die eeuwige neiging tot controle, een al door Van Gaal in de jaren negentig bij Ajax ingezette manier van voetballen. Destijds succesvol, door de aanwezigheid van topspelers, nu zelfs een beetje zielig. Controle, over wat eigenlijk?

Nederigheid/visie

Het Nederlandse voetbal is bijna op het nulpunt aanbeland. Op zich is dat helemaal niet zo erg, als het dan maar wijsheid oplevert. Waar is de visie? Eén voorbeeld: zolang de top in het buitenland op natuurgras voetbalt, zou echt gras verplicht moeten zijn in de eredivisie, want op echt gras is voetbal zwaarder, moeilijker. Maar de KNVB laat al dat soort besluiten over aan de clubs. De clubs op hun beurt zijn niet zo bezig met het Nederlands elftal. Die kijken hoe ze binnen hun begroting kunnen blijven. Visie is dringend gevraagd, op elk vlak.

Vooralsnog snijdt de teleurstelling door de voetbalziel, en leeft de herinnering voort, aan Brazilië - Nederland in 2010 bijvoorbeeld, of aan Nederland - Spanje in 2014. Wat was het mooi.