Oud-voetballer Evgeniy Levchenko: "Ik wilde stoppen met voetballen en vrachtwagenchauffeur worden"
Welke rol speelt afkomst in Nederland? Dat onderzoekt de Volkskrant in een reeks interviews. Oud-speler van Vitesse Evgeniy Levchenko: "In Rusland is het: de man verdient het geld, de vrouw geeft het uit. In Nederland vinden ze: je koopt je vrouw niet."
Het duurde drie jaar. ‘Ik moest echt mijn karakter aanpassen toen ik naar Nederland kwam, de hele mentaliteit veranderen. Eerst wilde ik dat niet. Ik was een jongen van 18, ik wilde trouw blijven aan mijn eigen karakter.’
Was er een omslagpunt?
‘Van het tweede team van CSKA Moskou ging ik naar Vitesse, in Arnhem. Ik werkte hard, maar het lukte niet om in het eerste elftal te komen. Vanuit het tweede zag ik hoe andere jonge spelers wel een kans kregen. Arnhemse jongens zoals Theo Janssen en Nicky Hofs. Ze gingen in discussie met de trainer, hadden een grote mond. Ook tegen de trainers van het eerste elftal, Leo Beenhakker en later Henk ten Cate. In Rusland en Oekraïne was dat onbespreekbaar. Niet alleen was het onbeleefd, het zou zelfs onethisch zijn om zoiets te doen.
‘Ik wilde stoppen met voetballen en vrachtwagenchauffeur worden. Lekker rijden en nergens aan denken. Tot ik dacht: ik moet veranderen, anders gaat het niet lukken. De trainer van het tweede elftal heette Mike Snoei, we hadden veel conflicten. Hij zei dat ik een slappe lul was. Maar hij zei ook: je kan het wél, je moet alleen mondiger worden.’
Zijn vriendin, actrice Victoria Koblenko, verhuisde op haar 12de van de Sovjet-Unie naar Nederland. ‘Thuis spreken we meestal Russisch. Behalve als we iets vertellen over een gesprek dat we met een Nederlander hebben gehad, dan schakelen we over naar Nederlands.’
Zij was zes jaar jonger toen ze hier kwam. Maakt dat veel verschil?
‘Een essentieel verschil. Victoria heeft hier op de middelbare school gezeten, ze begrijpt de cultuur en de mentaliteit beter. De taal spreekt ze veel beter dan ik. In Rusland is het: de man verdient het geld, de vrouw geeft het uit. In Nederland vinden ze: je koopt je vrouw niet. Ze betalen samen en nemen samen de beslissingen. Ik zeg niet dat het moet zoals in Rusland. In Nederland bestaat dat ook, bijvoorbeeld in de Turkse of Marokkaanse cultuur.’
Je vader was Russisch en je moeder Oekraïens.
‘We woonden in het Oekraïense gedeelte van de Sovjet-Unie. De overheid voerde sterke propaganda: we moeten een eenheid zijn. Dat regelden ze best goed. Het werd niet gezien als iets bijzonders dat de familie van mijn vader uit het Russische deel kwam terwijl mijn moeder Oekraïens was. Mijn eerste trainer kwam uit Rusland en beschouwde zichzelf als een Oekraïner. En Victoria is weer Oekraïens, maar ze voelt zich pro-Russisch.
‘De taal en tradities, alles was Russisch. Op school lazen we Dostojevski, Toergenjev, Tolstoj, allemaal Russen. Oekraïners werden gezien als een lagere kaste. Nog steeds. Ik leerde op school Engels, ik wist dat ik weg wilde. Van de jongens uit mijn elftal in Oekraïne zit een deel in de gevangenis, anderen zijn verslaafd aan drugs of alcohol. Eén heeft zichzelf opgehangen. Ze hadden geen hoop, geen uitweg, geen werk. Het uit elkaar vallen van de Sovjet-Unie veroorzaakte totale chaos. Ik had niet meer talent dan zij, maar ik had wel een doel voor ogen. Ruimte voor twijfel was er niet, de enige mogelijkheid die ik had, was voetballer worden.
‘De reis naar Schiphol was mijn eerste keer in het buitenland. In de auto naar Arnhem zette ik mijn nagels in de stoel, ik wachtte op de grote gaten in het asfalt. Ik kon niet begrijpen hoe ze in zo’n klein landje alles zo goed voor elkaar konden hebben. Mijn Engels was slecht en primitief, van Nederlands begreep ik niets. Het klonk als het geluid van blaffende honden. Later kocht Vitesse nog een Rus, Dmitri Sjoekov, met hem raakte ik bevriend. En Dejan Curovic uit Servië, met hem kon ik een taal spreken die we zelf hadden ontwikkeld. Verder had je een paar Afrikanen, die waren vooral met elkaar bezig. Ik was afstandelijk en introvert.’
Drinken Russen en Oekraïners anders dan Nederlanders?
‘Ik ken ook Nederlanders die goed kunnen drinken. Hier wordt sterke drank gemixt gedronken. Wij drinken de wodka puur, voor de smaak. Bij succes zeggen we: dat moet worden gevierd met wodka. Als we droevig zijn en de pijn en melancholie willen verhelpen, drinken we ook wodka. In het Russisch bestaat een spreuk: het maakt niet uit hoeveel je koopt, je moet altijd nog een keer naar de winkel. We drinken tot alles op is. En dan halen we weer nieuwe drank.’
Wat vind je van het WK voetbal deze zomer in Rusland?
‘Het is dubbel. Voor het land is het leuk. Maar ik ben ervan overtuigd dat de toewijzing niet eerlijk is verlopen. En bij het toernooi van 2022 in Qatar ook niet. Inmiddels weet ik hoe de FIFA werkt. Eigenlijk is het schandalig dat het gewoon doorgaat. Maar ja, er bestaan geen landen die zo’n toernooi boycotten.
‘In Rusland zullen ze vast met veel show laten zien dat ze dit kunnen organiseren. En er zal veel geld worden verdiend en verduisterd. Ze beweren altijd dat zo’n toernooi een positief effect heeft op de economie van het organiserende land. Eerlijk gezegd denk ik dat het weggegooid geld is. Ze zeggen ook dat het een boost kan geven aan het voetbal. Toevallig ben ik net naar Brazilië geweest voor wedstrijden. Daar zag ik stadions waarin wedstrijden werden gespeeld op het vorige WK, in 2014. Die stadions vallen nu uit elkaar.’
Nederlands
‘In Rusland en Oekraïne merk ik dat mijn denkpatroon Nederlands is geworden.’
Oekraïens
‘Ik ben niet boos op Rusland, maar op de politieke beslissingen. Je mag niet onderdrukken en een stuk land afpikken.’
Eten
‘Borsjt met kaviaar en bruin brood.’
Partner
‘Victoria is Oekraïens en geboren in Rusland. Ik heb een relatie gehad met een Nederlands meisje. Zij begreep onze melancholie niet.’
Nederlandse joods-christelijke traditie
‘Je moet de Nederlandse taal en cultuur begrijpen en je aanpassen, waarom kom je hier anders? Integreren, maar niet assimileren.’
Evgeniy Levchenko
(Sovjet-Unie, 1978) voetbalde onder meer voor Vitesse, FC Groningen, FK Saturn en het nationale elftal van Oekraïne. Tegenwoordig is hij voetbalanalist.
In gesprek
Schrijver Robert Vuijsje (Alleen maar nette mensen, Beste vriend) interviewt voor V Nederlanders over de rol die afkomst speelt in hun leven. Hij spreekt onder anderen nog schrijver Murat Isik (Turks) en Tweede Kamerlid Farid Azarkan (Marokkaans).
