‘Niemand is het veld ingegaan om Appie kwaad te doen, maar er is wel gefaald’

Dag in, dag uit zorgt Abdelhak Nouri’s familie voor hem. Advocaat en huisvriend Khalid Kasem schreef met hen een boek over het tragische lot van de Ajacied.

Als Ajacied Abdelhak Nouri op 8 juli 2017 in elkaar zakt op een voetbalveld in Oostenrijk, hoort ploeggenoot Noussair Mazraoui hem de islamitische geloofsbelijdenis uitspreken. Ash-hadoe an la ilaha illallah, was ash-hadoe anna Mohammadan rassoel Allah. Het blijken zijn laatste woorden. Khalid Kasem, schrijver van Abdelhak Nouri – Een onvervulde droom: ‘Veel moslims hopen dat het hun laatste woorden zijn voordat ze sterven. Dat zegt veel over zijn gevoelens van toen.’

Abdelhak Nouri was 20 jaar en een van grootste talenten van Ajax. Hij sprak tot de verbeelding door zijn ongelooflijke techniek, inzicht, speelsheid en ontwapenende lach, ook tijdens het voetbal. Vroeg in zijn beoogde doorbraakseizoen kreeg hij een hartstilstand tijdens een oefenduel met Werder Bremen. Door te trage reanimatie, omdat doktoren en verplegers op het veld niet meteen dachten aan problemen met het hart, liep hij zuurstoftekort en blijvend hersenletsel op. Sindsdien leeft hij met laag bewustzijn; hij vertoont minimale maar duidelijke gedragsreacties. Sinds kort woont hij onder toezicht in de Amsterdamse wijk Geuzenveld, dicht bij zijn ouderlijke woning.

De advocaat Khalid Kasem (41), woordvoerder van de familie en al jaren met hen bevriend sinds hij de ontluikende voetballer Nouri adviezen gaf en hielp met contractuele zaken, schreef een boek over het tragische lotgeval, met medewerking van de Nouri’s. Hij schetst een inzichtelijk portret van de gebeurtenissen, vaak vanuit het perspectief van een van de familieleden. ‘De familie kende niet al die perspectieven, merkte ik tijdens al die een-op-eengesprekken. Wat er is gebeurd, is nog steeds traumatisch, maar ze vinden elkaars verhalen ook mooi om te lezen. Appie was een wijze, lieve jongen, maar hij was niet naïef. Hij was altijd op een ander niveau bezig, met de beleving van sport. Hij was maatschappelijk heel sensitief.’ Hij was soms meer met anderen bezig dan met zichzelf.

Hoe gaat het eigenlijk met Appie?

‘Hij woont in zijn eigen huis, dat we na 8 juli 2017 hebben gekocht en aangepast. Het ligt op loopafstand van zijn familie. In het verzorgingshuis was het zo zwaar. Eén familielid had 24-uursdienst, waarna de volgende hem afloste. Ze wilden hem nooit alleen laten. Moeder ondersteunde met alles. Nu zijn er vaak vier of vijf familieleden in dat huis, plus externe zorg. Appie zit in zijn rolstoel. Hij reageert. Hij is erbij, hij is onderdeel van de familie. De gesprekken gaan waarover ze altijd gingen, vaak over voetbal. Het is logisch dat hij erbij is.’

Opent hij zijn ogen?

‘Soms kijkt hij je kant op. Soms kijkt hij glazig, afhankelijk van de situatie, van het moment. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren als er iets aan hem wordt gevraagd. Het is veel meer dan ze hadden voorspeld. De familie heeft het geloof dat alles kan veranderen, met de wil van God. Wie weet wat de toekomst brengt. Maar ze zijn niet naïef. Ze realiseren zich dat dit de basis is van de situatie zoals die is, en dat het zo tot in de lengte der dagen kan voortduren.

‘De familie is onvoorstelbaar sterk en hecht. Ik heb zo’n immens respect voor ze, hoe ze dat nu al bijna drie jaar doen. Nog nooit heeft iemand verzaakt. Nog nooit is er één moment geweest dat niemand aan het bed van Appie zat. Als we medici mogen geloven, is dat uniek. Veel mensen houden dat aan het begin vol, maar dan zie je dat het stukje bij beetje minder wordt. En dat is logisch, want mensen hebben ook andere bezigheden. Zeker als de situatie niet verbetert, kan het geloof en het vertrouwen afnemen. Maar bij hen niet.

‘Ze zijn onvermoeibaar en hebben veel plezier met elkaar. Ze beschouwen Appie zoals Appie was. Ze hebben ook dezelfde gesprekken met hem. Ze praten gewoon met hem. Waarbij ze natuurlijk ook de pijn voelen en hopen. Al is het hoop op iets kleins, dat hij een paar woorden uitspreekt bijvoorbeeld. Dat zou een gevoel van euforie met zich meebrengen. Dat zou een onvoorstelbare sprong zijn.

‘Ik zie het gemak waarmee ze alles doen. Het is een soort dans, een symbiose, hoe ze in zo’n ruimte met Appie alles doen en voorbereiden, om hem zoveel mogelijk op zijn gemak te stellen. Hij slaapt beneden, boven is de woonkamer. Je ziet Appie vooruitgaan; hij krijgt weer kleur op de wangen, wordt weer wat dikker.’

Hoe eet hij dan?

‘Ik wil dat niet allemaal in de krant. Ik houd in mijn boek ook wat afstand van de medische situatie.’

In de tuin van het ouderlijk huis in Geuzenveld, in juli 2017, toen familie en vrienden rouwden om wat was gebeurd in Oostenrijk, stelde de huisvriend sinds jaar en dag Kasem als eerste de vraag: wat gaan we nu doen? ‘Ik wilde iets bijhouden voor zijn zusjes (Nouri heeft twee oudere broers en vier jongere zussen, red.), die nog jong zijn. Dat bleek het startpunt van het boek. Ik dacht ook: als we straks waarheidsgetrouw willen terugkijken, moeten we weten wat daar is gebeurd, op dat veld in Hippach. Dan moeten we alle herinneringen op papier zetten, want het menselijk geheugen is feilbaar. Ik wilde zoveel mogelijk vastleggen, ook omdat dat in mijn vak zo gaat.’

Het is heel erg fout gegaan op dat veld. Hoewel het boek geserreerd is geschreven, is dat toch de onderliggende toon. Ajax heeft inmiddels aansprakelijkheid erkend, maar de zaak over schadevergoeding duurt voort. Waarom?

‘Ajax zegt: Appie had nooit meer kunnen voetballen, zelfs als hij op het veld goed was geholpen. Wij hebben professoren aan onze kant die anders beweren. Dat leidt ertoe dat er geen witte rook is. Ik heb me verbaasd over dat hele traject in de erkenning van aansprakelijkheid. Ik miste bij Ajax de urgentie om deze delicate zaak op de juiste wijze aan te pakken. Alleen heb ik daaraan in dit boek niet zoveel kwalificaties verbonden.’

Uw collega Peter R. de Vries, van wie u partner bent bij advocatenkantoor De Vries & Kasem, noemt u een man van het harmoniemodel. Klopt dat?

‘Ik denk het wel. Ik ben niet zo van harde woorden en conflicten, en zal altijd kijken naar de praktische mogelijkheden: hoe kunnen we iets oplossen. Want als je iets op de spits drijft, krijg je meestal meer verwijdering. Terwijl je het doel nooit uit het oog mag verliezen. Bij Nouri lukt het misschien ook om een oplossing te vinden. Het duurt alleen langer. Ik heb zoveel mogelijk achter de schermen gedaan, samen met collega John Beer (letselschadeadvocaat, red.) en zijn team. Dat heeft uiteindelijk geleid tot de erkenning van aansprakelijkheid. Dat was echt een heel, heel lastig traject.’

U schrijft kritisch over de behandeling op het veld van de inmiddels opgestapte clubarts Don de Winter. U stelde veel vragen over de behandeling op het veld, waarop geen of late antwoorden kwamen. Waarom duurde dat zo lang?

‘Ik kon moeilijk inschatten wat de angst was bij De Winter zelf, en in hoeverre dat te maken had met de houding van Ajax. Daar heb ik nooit echt een vinger achter kunnen krijgen. Allerlei gesprekken tussen ons en Ajax verliepen vreemd, zonder transparantie. Terwijl het ging om de relatie met een speler die al zijn hele leven bij Ajax voetbalde, met een familie die zo’n warme relatie heeft met Ajax.

‘Dan had je kunnen zeggen: we weten niet of dit goed is gegaan of verkeerd, maar we doen het samen. Daaraan ontbrak het volkomen. De verhouding tussen familie en directie is minder warm geworden. Dat is zonde.’

Is hiermee een zwakte benoemd van Ajax-directeur Edwin van der Sar, die de zaak lange tijd delegeerde en zich afzijdig hield?

‘Dat weet ik niet. Ik denk alleen dat je daar als directeur moet staan, zo van: dit gaan we met elkaar oplossen. Ajax heeft inmiddels wel erkend aansprakelijk te zijn. Vooraanstaande medici aan onze kant zijn daarover duidelijk. Ze stellen: als hij op adequate wijze was geholpen, als die defibrillator gewoon was aangesloten en op juiste wijze met de reanimatie was gestart, was de kans waanzinnig groot geweest dat hij er zonder neurologische en cardiologische schade was uitgekomen.

‘Maar Ajax zegt categorisch dat het een feit is dat Abdelhak een kastje had moeten krijgen dat de hartslag reguleert, en als je een kastje krijgt geïmplementeerd na zo’n hartstilstand, is de kans dat je weer op topniveau voetbalt nul. Dan kom je dus niet toe aan een discussie over geld.’

Terwijl het daarop uiteindelijk uitdraait. Hoelang en waar had hij nog kunnen voetballen?

‘Aan die discussie zijn we nog niet toegekomen, simpelweg omdat Ajax die deur sluit. Want Ajax gaat uit van de kwade kansen, niet van de goede kansen. Daarin moeten we een balans vinden. Het gaat niet alleen om de voetbalcarrière. Het verlies van arbeidsvermogen, juridisch gezien, loopt tot zijn pensioengerechtigde leeftijd. In het boek is het zo weinig mogelijk over geld gegaan, want daar draait het voor de familie niet om. Maar we zijn wel in een impasse terechtgekomen.’

En daarom heeft het boek een open einde.

‘Ja, we hadden gehoopt dat we allang een oplossing hadden gevonden. Het is geen wrok naar Ajax toe, ook geen echte boosheid. Het is meer verbazing. Teleurstelling. Hoe kan het dat het zo moeizaam gaat, bij een jongen die zoveel voor de club heeft gedaan.

‘Juist Appie bracht iedereen bij elkaar, ook thuis. Hij had altijd oog voor anderen. Dat was misschien zijn allergrootste kwaliteit. Hij zag wat anderen niet zagen. In het voetbal, maar ook in het leven. Hij ging naar een jonge Ajax-fan in Amsterdam-Noord die een motorongeluk had gehad, omdat hij dacht: misschien is het aardig als ik die familie een hart onder de riem steek.

‘Ik sprak de vrouw van een conciërge van het Calvijn College die in zijn slaap was overleden. Dan is Appie, die op het Calvijn heeft gezeten, degene die daar een paar dagen later aan de deur staat met een tas boodschappen en geld, voor die vrouw.

‘Al dat soort verhalen hoorden wij pas later. Hij was zijn leeftijd ver vooruit, met dat sociale. Dat vertelde Frenkie de Jong ook, die bij de nationale ploeg onder 15 met grote ogen keek naar al die spelers van Ajax, Feyenoord en PSV. Hij was van Willem II. Appie kwam naar hem toe om hem een goed gevoel te geven. Als hij wist dat er een jongen in het team was naar wie nooit familie kwam kijken, zei hij tegen zijn eigen vader, als ze foto’s van een toernooi konden kopen: papa, koop voor mij geen foto’s. Wil je voor die andere speler foto’s kopen, of hem wat aandacht geven?’

In het boek zit veel liefde.

‘Precies. Het is geen afrekening met Ajax of de dokter. Zo wil de familie het ook. Net als de familie ben ik gelovig, maar ik ben ook van de ratio. Uiteindelijk kun je achteroverleunen en denken: dit is Gods wil. Maar het gaat ook over het handelen van mensen, wat ze doen en nalaten. Het is nooit de intentie geweest iemand aan de schandpaal te nagelen. Want niemand is het veld ingegaan om Appie kwaad te doen, maar er is wel gefaald op dat moment. In de top mag je verwachten dat de faciliteiten op medisch gebied ook top zijn. Dat was toen helaas niet zo bij Ajax en dat heeft een verschrikkelijke consequentie gehad.

‘Dat medische aspect krijgt sindsdien meer aandacht bij clubs. Ook bij amateurs. Dat is een troost voor de familie. Er wordt nagedacht over wat er gebeurt als een speler naar de grond gaat zonder dat een overtreding is gemaakt. Wij hopen dat hiermee veel leed voorkomen kan worden, dat uit de duisternis iets goeds kan voortkomen. Alleen: de Appie van voor 8 juli 2017 krijg je daarmee niet terug.’