Monstertoernooien herondekt in India

Twintig deelnemers die tweemaal tegen elkaar speelden en toen de slag na twee maanden achter de rug was, begon hij opnieuw. Tarrasch en Pillsbury eindigden samen bovenaan en gingen na een dagje rust verder met een beslissingstweekamp die Tarrasch met 2,5-1,5 won.

Nog een fractie mooier is de tabel van het toernooi dat in 1889 in New York werd gehouden. Ook daar waren twintig deelnemers die elkaar dubbelrondig bestreden en alsof het nog niet zwaar genoeg was, gold in de laatste negentien ronden de bepaling dat een remise moest worden overgespeeld. Max Weiss en Michail Tsjigorin eindigden na respectievelijk 45 en 42 partijen beiden op 29 uit 38 en werden, hoe kan het anders, veroordeeld tot een beslissingsmatch die onbeslist eindigde.

Ellenlange toernooien, het is geen onverdeeld genoegen ze te spelen maar voor de toeschouwer hebben ze een onweerstaanbare charme. De krantenverslagen zijn als een verslavend feuilleton dat pijnlijk wordt gemist als de laatste partijen zijn gespeeld. Ik kan erover meepraten want het eerste schaaktoernooi dat ik op de voet volgde was toevallig de laatste uitputtingsslagdie in Nederland is gehouden. Het interzonale toernooi in Amsterdam 1964 kon de vergelijking met New York 1889 en Wenen 1898 misschien niet doorstaan maar er waren wel 24 deelnemers die ruim een maand met elkaar in de slag waren.

Wie net als ik vreesde dat het monstertoernooi definitief was uitgestorven, heeft het mis. Het is herontdekt in India waar de schakers niet opzien tegen een partijtje meer. Vorig jaar werd het nationaal kampioenschap betwist door twintig spelers en ditmaal deed men er nog een schepje bovenop. In Calicut speelden deze maand 24 deelnemers in zestien dagen 23 partijen tegen elkaar.

De successen van Anand hebben van India een schaakparadijs gemaakt waarin een dergelijk anachronistisch toernooi nog mogelijk is. Het werd gewonnen door Surya Shekhar Ganguly, een in Nederland onbekende 20-jarige grootmeester die slechts een van de vele jonge talenten is die de laatste tijd in India zijn opgestaan. Het land staat klaar om in de toekomst een hoofdrol op de olympiade te gaan vervullen.

Een paar voorbeelden van het spel van de kampioen. Uit de veertiende ronde komt zijn kortste winstpartij:

Ganguly -Venkatesh Calicut 2003 1. e2-e4 c7-c5 2. Pg1-f3 Pb8-c6 3. d2-d4 c5xd4 4. Pf3xd4 Pg8-f6 5. Pb1-c3 d7-d6 6. Lc1-g5 Lc8-d7 7. Dd1-d2 Ta8-c8 8. 0-0-0 Pc6xd4 9. Dd2xd4 Dd8-a5 10. h2-h4 e7-e5 11. Dd4-e3 Pf6-g4 12. De3-e1 Nu zou je verwachten dat zwart het standaardoffer 12 ... Txc3 brengt dat er lang niet slecht voor hem uitziet. In plaats daarvan volgt hij een dwaallicht.

12 ... b7-b5 13. Kc1-b1 b5-b4 14. Pc3-d5 b4-b3?

Een combinatie met een wel heel groot gat.

Zie diagram 1

15. De1xa5 b3xc2+ 16. Kb1-c1 c2xd1D++ 17. Kc1xd1 Pg4xf2+ 18. Kd1-e1 Pf2xh1 Zwart heeft twee torens voor de dame. Tijd om ervan te genieten krijgt hij niet.

19. Da5-d8+! ...

Zwart geeft op.

Dat was licht verteerbare kost. Uit de vijfde ronde komt een iets ingewikkelder combinatie.

Ganguly -Roktim Calicut 2003 1. e2-e4 e7-e5 2. Pg1-f3 Pb8-c6 3. Lf1-b5 a7-a6 4. Lb5-a4 Pg8-f6 5. 0-0 Lf8-e7 6. Tf1-e1 b7-b5 7. La4-b3 d7-d6 8. c2-c3 0-0 9. d2-d4 Lc8-g4 10. Lc1-e3 e5xd4 11. c3xd4 d6-d5 12. e4-e5 Pf6-e4 13. Pb1-c3 Pe4xc3 14. b2xc3 f7-f5 Eerder in het toernooi was deze stelling voorgekomen in een korte remisepartij Sandipan -Kunte waarin wit verder ging met het merkwaardige 15. h3 Lh5 16. Lc1?!. De volgende zet is sterker.

15. Le3-f4 Pc6-a5 16. Lb3-c2 Pa5-c4 17. Dd1-d3 Ta8-b8 18. e5e6Een indringer die niet gemakkelijk kan worden opgeruimd. Misschien had zwart 18 ... Lxf3 19. Dxf3 b4 moeten spelen.

18 ... Tb8-b6 19. Pf3-e5! Pc4xe5 20. Te1xe5 Nu is zwart in grote nood. Er dreigt 21. h3 en op de volgende zet heeft wit een passend antwoord.

20 ... Le7-f6 Zie diagram 2

21. Te5xd5 Welbewust kiest wit deze oplossing en niet het meer voor de hand liggende 21. e7 Lxe7 22. Txd5 Dc8 23. Te1 wat overigens ook lang niet kwaad is.

22 ... Dd8xd5 22. e6-e7 Dd5-d7 23. e7xf8D+ Kg8xf8 24. a2-a4!

Met het eindspel met een pion meer na 24. h3 Lh5 25. Dxf5 Dxf5 26. Lxf5 is wit terecht niet tevreden.24 ... b5-b4 25. a4-a5 Tb6-e6 26. f2-f3 Lg4-h5 Zie diagram 3

27. d4-d5 Lf6xc3 Een wanhoopszet in verloren stand. Na 27 ... Te7 komt 28. d6 en na 27 ... Te8 heeft wit 28. La4.

28. Dd3xf5+ Dd7-f7 29. Df5xf7+ Lh5xf7 30. d5xe6 Lf7xe6 31. Ta1-b1 Lc3-d4+ 32. Kg1-f1 c7-c5 33. Kf1-e2 Ld4-c3 En voordat Ganguly 34. Ld6+ kon uitvoeren, gaf zwart op.

Al even levendig is een andere aanvalsoverwinning van de kampioen.Ganguly -Sriram Calicut 2003 1. e2-e4 c7-c5 2. Pg1-f3 Pg8-f6 3. Pb1-c3 d7-d5 4. e4xd5 Pf6xd5 5. Lf1-b5+ Lc8-d7 6. Pf3-e5 Daarmee verovert wit het loperpaar. Te riskant voor zwart is 6 ... Lxb5 7. Df3 f6 8. Pxb5 (8 ... fxe5 9. Dxd5).

6 ... Pd5-f6 7. Dd1-f3 Dd8-c7 Niet 7 ... Lxb5? 8. Dxb7.

8. Pe5xd7 Pb8xd7 9. d2-d3 e7-e6 10. Lc1-f4 Dc7-c8 11. Pc3-e4 a7-a6 Ook na 11 ... Pxe4 12. dxe4 a6 13. Le2 staat wit beter.

12. Pe4xf6+ g7xf6 13. Lb5-a4 Lf8-e7 14. 0-0 b7-b5 15. La4-b3 Pd7-e5 16. Lf4xe5 Deze loper heeft zijn werk gedaan. De beul op b3 kan het verder alleen wel af.

16 ... f6xe5 17. Tf1-e1 Le7-d6 18. Df3-h5 Ke8-e7 19. Te1-e3 Dc8-c6 20. Te3-f3 Ta8-f8 21. a2-a4 b5-b4 22. a4-a5 f7-f6 23. Dh5-g4 Dc6-c8 24. Tf3-h3 Tf8-f7 25. Ta1-e1 Ld6-c7 26. Dg4-c4 Lc7-d6 27. f2-f4 Th8-g8 28. Te1-e4 Tf7-g7 29. g2-g3 Tg8-h8 30. Th3-h6 Tg7-g6 31. Th6-h5 Zie diagram 4

Rustig heeft wit naar deze stelling toegewerkt. Er dreigt 32. f5 exf5 33. Df7+ Kd8 34. Le6 en op de volgende zet ligt een overtuigende weerlegging klaar.

31 ... f6-f5 32. f4xe5! f5xe4 33. e5xd6+ Ke7xd6 34. d3-d4! e4-e3 Of 34 ... Ke7 35. Txc5 Db8 36. Tc6 Txg3+ 37. Kh1! Tg6 38. Dc5 met winnende aanval.

35. Th5xc5 Dc8-b7 36. d4-d5 e3-e2 37. Tc5-c6+ Kd6-e7 38. Dc4xe2 Th8-f8 39. De2-e3 Tg6-f6 40. De3-c5+ Ke7-d8 41. Tc6-d6+ Kd8-e8 42. Lb3-a4+ Ke8-f7 43. Td6-d7+ Zwart geeft op.