In voetbal telt talent, niet de afkomst
De voetballer is in zekere zin het symbool van de wereld zonder grenzen. Wat zou de nationale voetbalploeg van Zwitserland zijn zonder de oorlog en onrust op de Balkan in de jaren negentig van de vorige eeuw?
Xherdan Shaqiri, Blerim Dzemaili, Valon Behrami, Admir Mehmedi: ze zijn van Albanese origine, afkomstig uit Kosovo en Macedonië. Ze zijn kinderen van emigratie. Hun ouders wilden weg van oorlog en armoede. Ze sloegen op de vlucht voor de voortdurende onrust op de Balkan, of omdat ze geen perspectief meer zagen, bang als ze waren voor de toekomst.
Shkodran Mustafi's familie is afkomstig uit het stadje Gostivar, in Macedonië, waar veel Albanezen wonen. Mustafi, zelf ook Albanees, is international van Duitsland. Admir Mehmedi is zelfs geboren in Gostivar. Hij voetbalt voor Zwitserland.
Zaterdag speelt Zwitserland tegen Albanië. Het is bijna Albanië tegen Albanië op het EK. Zwitserland mag zich gelukkig prijzen met de immigratie, want Zwitsers zijn van nature niet van die voetballers. Ze profiteren op het veld van de toevloed van buitenlanders.
Kosovo
Honderdduizenden Albanezen wonen buiten het land, velen kozen Zwitserland als land van hun dromen. De beste voetballers konden vaak kiezen voor welk land ze wilden spelen. Granit Xhaka speelt zaterdag voor Zwitserland, zijn broer Taulant voor Albanië.
Menigeen had zich misschien het liefst gehuld in het shirt van Kosovo. Het nieuwe landje, vroeger onderdeel van Servië (daarvoor van Joegoslavië), is na de oorlog in 1999 pas vorige maand erkend als lid van de Europese voetbalunie UEFA en doet in het vervolg zelfstandig mee aan de kwalificatie.
Het is een oude wijsheid: de mens heeft niets te zeggen over zijn geboorteplaats, maar hij heeft wel invloed op de plek waar hij gaat wonen. De mens zoekt naar geluk, naar veiligheid, naar een toekomst. Zwitserland is een immigratieland, met alle spanningen van dien.
Talent telt
Het was veelzeggende symboliek toen de Zwitsers in 2009 in een referendum tegen meer minaretten in het land stemden, om de islamisering een halt toe te roepen. Ongeveer gelijktijdig won de jeugdploeg van spelers tot 17 jaar de eerste wereldtitel in het voetbal voor het land, tijdens het WK in Nigeria. Dat gebeurde met een brede basis van moslims. Liefst dertien van de 21 spelers uit die ploeg waren in het bezit van een dubbel paspoort, vooral van landen op de Balkan.
Na de stroom vanaf de Balkan is de vluchtelingproblematiek opnieuw actueel, door de brandhaarden in Noord-Afrika en het Midden-Oosten. Wie mag binnen in het rijke westen, en wie niet? Wie loopt werkelijk gevaar, wie is louter een gelukszoeker? En zoekt niet iedereen geluk?
Misschien dat over twintig jaar in Europese landen internationals doorbreken met Syrische wortels, zoals het EK van nu is gekleurd door afstammelingen van de Balkanlanden in menig selectie. Ook Afrika is goed vertegenwoordigd, vooral in de ploegen van vroegere kolonisators als België en Frankrijk. De spelers zelf, of hun ouders, zijn geboren in landen als Kameroen en Congo.
Voetbal is wat dat aangaat geen getrouwe reflectie van de maatschappij. In voetbal zijn geen diploma's nodig, moeilijke sollicitatieprocedures en inburgeringscursussen. In voetbal telt vooral talent. Wie de beste is, speelt, ongeacht kleur of afkomst.
Verhaal van alle tijden
Wie vlucht, uit politieke of economische motieven, en elders een mooi bestaan opbouwt, schrijft een verhaal van alle tijden. Zo stelt Tineke Ceelen, directeur van de Stichting Vluchteling: 'Topmodel Alek Wek, natuurkundig genie Albert Einstein, schrijfster Isabel Allende, componist Chopin en de Dalai Lama? Vluchtelingen. Deze bijzondere mensen hebben gemeen dat ze, meestal met niks meer dan de kleren die ze aan hadden, met een flinke dosis angst voor de toekomst, bang voor wat hun te wachten zou staan in den vreemde, hun thuis achter zich lieten.
'Ze vluchtten uit Soedan, Duitsland, Chili, Polen of Tibet, voor oorlog, geweld en onderdrukking. Deze mensen, en er zijn vele voorbeelden meer, maakten de wereld een beetje mooier.
'Zo kun je ook naar vluchtelingen kijken. Naar mensen op zoek naar veiligheid en een toekomst voor zichzelf en hun kinderen. Uit simpele medemenselijkheid helpen we hen. Vanzelfsprekend.
'En we zouden in plaats van ons bang te laten maken, kunnen kijken naar de bijdrage die zij zouden kunnen leveren. Net als dat we voor onze favoriete voetbalteams talenten van alle kleuren en nationaliteiten maar al te graag een contract geven. Of een Nederlands paspoort om voor Oranje uit te komen.'
