VrouwenvoetbalKameroen
In het arme Kameroen heeft sterspeelster Enganamouit een voetbalschool voor meisjes opgericht
Vrouwenvoetbal is populair in Kameroen, zeker sinds het vorige WK in Canada. En ook al is er weinig geld, er is wel een voetbalschool alleen voor meisjes. Zaterdag (15.00 uur) treedt Kameroen (onvoorspelbare aanval) aan tegen Nederland (doordachte aanval).
Vera Pauw kan gepassioneerd vertellen over de rol van voetbal voor vrouwen in Afrika. Over de kansen op ontplooiing die het spel biedt, over groeiende saamhorigheid in de gemeenschap, over de weg naar meer welvaart. Vrouwen en meisjes krijgen volgens de voormalige bondscoach van Nederland en Zuid-Afrika kansen om zich te ontplooien, om de wereld te veroveren, om zich te ontworstelen aan armoede.
Met haar ‘Tiny Frogs’, zoals Pauw de nationale ploeg van Zuid-Afrika noemde, plaatste ze zich op sensationele wijze voor de Olympische Spelen van 2016 in Rio de Janeiro. Ze selecteerde vooral uit straatvoetballers met creativiteit, technisch vermogen en volharding. Voetbal is voor degenen met succes de opstap naar een vorm van welvaart, naar roem, een studiebeurs of een contract. Weg uit de sloppenwijk.
Zo gaat dat in Zuid-Afrika, Nigeria of Kameroen, de drie Afrikaanse deelnemers aan het WK in Frankrijk, allemaal met hun eigen specifieke achtergrond. ‘Meisjes in Kameroen willen dolgraag voetballen’, zegt de journalist Achille Köhler Chountsa Fongang vanuit Yaoundé, aan de telefoon.
‘De populariteit is gegroeid na het vorige WK in Canada, nadat onze ploeg de achtste finales bereikte bij het debuut. De toeloop was groot. Onze beste speelsters zijn sterren met wie kinderen op de foto willen voor een selfie.’ Chountsa is journalist bij de krant Le Jour in Yaoundé.
Kameroen en Nederland ontmoeten elkaar zaterdag in Valenciennes, met zeker 15 duizend Oranje-supporters op de tribunes, voor hun tweede groepsduel op het WK. Het is best een koddig gezicht, de speelsters zo langs elkaar te zien lopen in de reusachtige gangen van het hotel in de stad. Nieuwsgierig. Een beetje stoer ook. Onverstoorbaar. Een wedstrijdje buiten de lijnen. Oranje en groen. Leeuwinnen, zoals de Nederlanders dankzij straffe marketing zijn gaan heten, tegen Ontembare Leeuwinnen. Tja, dat zal een gevecht worden.
De twee ploegen logeren in hetzelfde, zeer luxueuze, door de Fifa aangewezen onderkomen in het centrum van de Noord-Franse stad Valenciennes. Internationals met totaal andere achtergronden, problemen en speelstijlen. Oranje met het doordachte, soms wat voorzichtige aanvalsspel. Kameroen met het speelse, toch ook krachtige, wat onvoorspelbare voetbal, met eveneens veel klasse in de aanval. De druk ligt bij Kameroen na de nederlaag tegen Canada. Nederland won van Nieuw-Zeeland.
Het vorige WK heeft Kameroen veel gebracht. De spectaculair voetballende international Gaëlle Enganamouit, licht geblesseerd momenteel, startte in januari dit jaar met een academie voor alleen meisjes, die ze Rails Foot Academy noemde, omdat de treinrails langs het veldje lopen waar de meisjes voetballen. De bielzen van het spoor dienen als provisorische tribune in het gebied waar veel armoede is. Enganamouit is de ster van het land. Ze scoorde drie keer bij het WK in Canada, toen Kameroen met 6-0 van Ecuador won. Ze was Afrikaans voetballer van het jaar in 2015 en heeft alleen moeite om haar fitheid te bewaren. Ze zit vermoedelijk op de bank zaterdag.
Europese droom
Zij wil meisjes de kans geven een leven als voetballer op te bouwen, met perspectief en kans op een transfer naar Europa. Zo sprak ze zich ook uit bij de opening van de school. Wat voor Afrikaanse jongens al decennia geldt, is langzaam ook de droom van meisjes: met voetbal een bestaan opbouwen. Prestaties van de nationale ploeg kunnen dat proces versnellen. ‘We verwachten in Kameroen dat we weer de tweede ronde halen, of misschien zelfs de kwartfinales’, aldus Chountsa.
‘We zijn bepaald geen favoriet tegen Nederland, de Europees kampioen. Nederland staat achtste op de wereldranglijst en wij 46ste. Maar voetbal speelt zich af op het veld, niet op een ranglijst. Alles is mogelijk.’
Of, zoals de legendarische spits van weleer Roger Milla stelt, nadat hij aan de telefoon heeft uitgelegd geen tijd te hebben voor uitgebreide analyses: ‘Dat het beste team moge winnen. Wie het beste team is? Dat kan ik niet inschatten.’
Chountsa had dolgraag naar Frankrijk willen reizen om verslag te doen, maar armoede houdt hem thuis. ‘Ik had me al geaccrediteerd, maar onze krant heeft geen geld om een vliegticket te kopen en hotels te boeken.’ Die lijn kan hij zo doortrekken naar het voetbal. De competitie voor vrouwen in het land waar Clarence Seedorf bondscoach is bij de mannen (‘geen idee’, antwoordt Seedorf per app op de vraag wat hij van vrouwenvoetbal in Kameroen weet), werd afgelopen seizoen na vijf speelronden stopgezet.
‘Financiële en organisatorische problemen’, aldus Chountsa. ‘Clubs zijn arm. Ze hebben geen geld voor salarissen en reizen. Maar meisjes willen voetballen. Ja, dat is ook zo in het noorden, waar veel moslims wonen. Zij mogen best voetballen in Kameroen. Voetbal is maar een spel.’
Qua prestaties kijken de landen in Afrika vooral naar Nigeria, dat al voor de achtste keer meedoet aan het WK, met de kwartfinale in 1999 als hoogtepunt. Vera Pauw: ‘Er is een groot verschil tussen de West-Afrikaanse vrouwen en die uit zuidelijk Afrika, in lichaamsbouw vooral. We moesten ze dus anders ontwikkelen in Zuid-Afrika. Niet de kracht van Nigeria proberen te kopiëren, maar onze eigen specialiteiten uitwerken. Positiespel. Kameroen zit een beetje tussen Nigeria en Zuid-Afrika in. Gabrielle Onguéné is de beste. Vooral op de rechterflank is ze levensgevaarlijk.’
Door goede prestaties als voetballer te leveren, krijgen speelsters kans op een contract in Europa of Amerika. Chountsa somt op waar allemaal Ontembare Leeuwinnen voetballen. In Rusland, in Spanje, in Noorwegen, in tal van landen. Voor het grote publiek zijn ze redelijk onbekend. Zelfs voor ploeggenoten zijn ze geheimzinnig soms.
Seksuele intimidatie
Over seksuele intimidatie in Afrika, als gevolg van voetbal, kent Vera Pauw vreselijke verhalen. Bijvoorbeeld jegens vrouwen die dankzij voetbal durfden uit te komen voor hun lesbische geaardheid en dan ‘gecorrigeerd’ moesten worden. De voormalige bondscoach van Nederland en Zuid-Afrika weet dat die ‘correctie’, vanwege het niet accepteren van homoseksualiteit, meer dan eens leidt tot mishandeling. Een enkele keer zelfs tot moord. Dat gruwelijke lot wachtte een Zuid-Afrikaanse nadat ze had toegegeven lesbisch te zijn. Pauw: ‘Ze is met messteken om het leven gebracht en in de sloot achtergelaten.’
Pauw, die vorige week na een kortstondige betrekking vertrok als adviseur bij de nationale ploeg van Thailand, stelt met nadruk dat seksueel geweld en intimidatie in het vrouwenvoetbal overal voorkomen, echt niet alleen in Afrika. Het is een megaprobleem in een wereld waar de man gemiddeld gesproken dominant is, waar machtsverhoudingen kunnen leiden tot ongewenste situaties. Het is volgens Pauw een probleem dat door het voetbal nauwelijks is onderkend, of in elk geval te weinig.
Ultieme drijfveer
De Nederlandse middenvelder Sherida Spitse is bij Valerenga in Noorwegen ploeggenoot van Ajara Nchout Njoya, aanvaller en international. Spitse: ‘Ze is zeer snel. Ze speelt voorin, van links naar rechts, veelvuldig rond het strafschopgebied. Nee, ze vertelt nooit veel over Kameroen. Ze is een prima, gezellige meid. Haar Engels is alleen gebrekkig. Diepe gesprekken kan ik niet met haar voeren.’
Het WK is voor Kameroen de ultieme drijfveer. Pauw: ‘De clubs in Afrika hebben geen grote budgetten. Ze drijven op enthousiasme en de wil van de spelers. Als ze een contract in het buitenland verdienen, verandert hun bestaan en dat van de gemeenschap waarin ze leven. Dat is het mooie van de Afrikaanse cultuur. De rest heeft jou altijd gesteund, als jij dan ook maar een beetje geld verdient, doe je iets terug voor de gemeenschap. Door een stichting op te richten, door huizen te helpen bouwen. Het kleine beetje dat ze hebben, delen ze altijd. Daaraan kunnen veel Europeanen een voorbeeld nemen.’
