Hoe het beeld over Koeman, de man die steeds op de verkeerde trein stapte, volledig kantelde

Zondagavond speelde FC Barcelona zijn eerste officiële wedstrijd onder leiding van Ronald Koeman – er werd met 4-0 gewonnen van Villarreal. In 2009 kleefde aan Koeman nog het imago van iemand die steeds op de verkeerde trein stapt, maar dat zou snel veranderen.

Haast ongemerkt was het een traditie geworden. Of het nu bij Benfica, AZ, Feyenoord, Southampton, Everton of het Nederlands elftal was, steevast stapten Ronald Koeman en conditietrainer Jan Kluitenberg voor een wedstrijd op de racefiets of mountainbike. Ontspanning door inspanning, noemden ze dat. Na zo’n ritje voelde Koeman zich messcherp en superfit.

Groot was de schrik bij Kluitenberg toen hij op 3 mei van dit jaar hoorde dat Koeman door een hartinfarct was getroffen, uitgerekend na een fietstocht. Met een vriend was Koeman de weg kwijtgeraakt. Met wind tegen moest hij een flinke omweg maken.

Eenmaal thuis, na 96 kilometer fietsen, had hij zich niet lekker gevoeld, hij kreeg last van druk op de borst. Tegen zijn vrouw Bartina zei hij: ‘Dit voelt niet goed.’ Anderhalf uur later zag Ronald Koeman (57) in het AMC in Amsterdam dat hij een hartinfarct had gehad.

Hartstilstand

Koeman verloor in 2013 zijn vader aan een hartstilstand, bij zijn vrouw Bartina werd in 2010 borstkanker geconstateerd. Nu was hij dus zelf aan de beurt. Kluitenberg: ‘Al die ervaringen bij elkaar opgeteld hebben ervoor gezorgd dat hij na twee keer niet een derde keer nee wilde zeggen tegen Barcelona. Hij was er echt aan toe. Niet te vroeg, niet te laat. Barcelona kwam precies op het goede moment.’

De trainerscarrière van Ronald Koeman, geboren op 21 maart 1963 in Zaandam, kenmerkt zich door wisselend succes en korte dienstverbanden. Geregeld was elders het gras nét ietsje groener. Het voerde hem respectievelijk langs Vitesse, Ajax, Benfica, PSV, Valencia, AZ, Feyenoord, Southampton, Everton, het Nederlands elftal en nu dus Barcelona.

Zijn kinderen verhuisden zo vaak dat ze zich op bezoek bij vriendjes weleens verbaasden dat daar in huis ook oude, doorleefde spullen stonden. In Valencia twijfelde Bartina zelfs of ze wel nieuwe gordijnen moest kopen. Een paar nederlagen en het avontuur kon zo weer voorbij zijn. Wat ook gebeurde trouwens.

Rijdende trein

Bij zijn eerste zes clubs vertrok hij voor het aflopen van zijn contract. Óf hij werd ontslagen óf hij vond ergens anders een grotere uitdaging. Klassiek is zijn uitspraak toen hij PSV inruilde voor Valencia: ‘Valencia is als een rijdende trein, die maar één keer in je leven voorbij komt.’ Zijn broer en beste vriend Erwin: ‘Als er nou één club was waar Ronald iets langer over na had moeten denken, dan was het die.’

Ergens in hem schuilt een opportunist, gaf Koeman toe in zijn door Bert Nederlof geschreven biografie. Hij voelt snel innerlijke onrust. Die onrust verdween pas na de ziekte van zijn vrouw, in 2010. Jarenlang had het gezinsleven om hem gedraaid, dit keer stond de revalidatie van Bartina en het huishouden voorop. ‘Ik ben er een betere trainer van geworden’, zei hij in Helden na haar genezing. Erwin: ‘Niet dat hij zijn ambitie of eerzucht verloor, maar hij besefte wel dat er meer was in het leven dan een bal binnenkant of buitenkantje paal.’

Het was op een maandagmorgen, ergens in 1999, dat Koeman – toen derde assistent bij Barcelona – door hoofdtrainer Louis van Gaal werd gevraagd de nabespreking te doen. Ongezouten vertelde hij sterren als Rivaldo, Figo en Guardiola zijn mening. ‘Toen ze mijn uitleg accepteerden, dacht ik: als ik het hier kan, kan ik het overal’, zei hij daar later over.

Warme band

In zijn beginjaren als trainer concentreerde Koemans aanpak zich vooral op tactiek en trainingen. Dat een warme band met spelers – zij moeten per slot van rekening die tactiek uitvoeren – minstens zo belangrijk was, ontdekte hij gaandeweg. Bij Vitesse stond hij voor het eerst op eigen benen.

Al in zijn eerste week, tijdens een trainingskamp in Hoenderloo, kwamen spelers te laat terug van een stapavond. Marc van Hintum, destijds aanvoerder, herinnert zich een ‘emotionele donderspeech’. ‘’s Avonds ben ik naar zijn kamer gegaan. Ik zei: trainer, ik heb heel veel respect voor u, maar volgens mij bent u vroeger ook weleens via de regenpijp uit het hotel ontsnapt. Daar kon-ie wel om lachen. We hebben vervolgens samen de hele minibar leeggedronken. Vier uur ’s nachts rolde ik naar mijn kamer.’

Toen Koeman voor het eerst wisselde – eind 2001 meldde Ajax zich – kwam Van Hintum loftuitingen te kort voor zijn trainer, maar durfde hij in een persoonlijk gesprek ook de vinger op de zere plek te leggen. ‘Ik zei: Ronald, ik vind je een fantastische trainer en een fantastische gozer, maar ik vind het waardeloos dat je nooit eens naar Louis Laros bent geweest die al maanden in Zeist revalideert. Pas later is hij daarin sterk gegroeid.’

Dood spoor

Dat bleek bijvoorbeeld in 2018, toen hij als bondscoach speciaal naar Qatar vloog om recordinternational Wesley Sneijder te vertellen dat hij niet meer geselecteerd zou worden – iets wat hij ook telefonisch had kunnen afdoen. En als trainer van Everton nodigde hij bij hem thuis Memphis Depay uit, die op dat moment bij Manchester United op een dood spoor zat en wellicht een versterking kon zijn voor zijn club.

‘Ik had hem ooit zien spelen toen hij 19 jaar was, in Zwolle met de Nederlandse jeugd tegen PEC’, vertelde Koeman in het boek Dilemma’s van een topcoach van Robin van Galen. ‘Ik dacht: wat een arrogante gozer. Maar tijdens dat gesprek merkte ik dat hij heel anders was dan ik had gedacht. Ik zag iemand die heel goed nadacht over wat het beste voor zijn carrière was.’

Waar Koeman ook werkte, altijd trok Barcelona, de club die hij in 1992 met een schot van 112 kilometer per uur naar de eerste Europacup 1-winst uit de historie schoot. Ooit zou hij er terugkeren, dat stond vast. In 2005 ging hij naar Benfica, een soort Barcelona in het klein; een Zuid-Europese club met fanatieke aanhang, gevolgd door journalisten die elke dag pagina’s vol moesten schrijven over de club. Kon hij alvast wennen.

Strategisch

Een paar jaar later maakte hij met Valencia opnieuw een strategische keuze: die club moest een opstapje naar Barcelona vormen, zo was het idee. Maar na amper zes maanden zat hij alweer gedesillusioneerd thuis. Vrienden van zijn zoon Tim vroegen nadien nog weleens tips als ze een weekendtrip naar Valencia gingen maken. Niet gaan, luidde dan steevast zijn antwoord.

In 2009, toen hij ook bij AZ al na een half jaar werd ontslagen, leek het zelfs gedaan met zijn trainerscarrière. Aan Koeman kleefde het imago van iemand die wel erg vaak op de verkeerde trein was gestapt. Erwin: ‘AZ was net kampioen geworden. Je kunt je afvragen of het verstandig was op dat moment in te stappen.’

Het beeld over Koeman kantelt als hij in 2010 bij Feyenoord een piepjonge selectie onder zijn hoede krijgt. Hij verdiept zich in de cultuur en achtergronden van zijn spelers. Surinaamse jongens begroet hij ’s morgens met ‘fawaka’ (hoe gaat het?). Als resultaattrainer behaalde hij de meeste prijzen, maar nu, als opbouwtrainer, krijgt hij de meeste waardering. Voor het eerst in zijn trainersloopbaan dient hij zijn contract uit.

Bondscoach

Vier jaar later, nadat hij in Engeland bij Southampton (twee jaar) en Everton (na anderhalf jaar ontslagen) heeft gewerkt, wordt hij door de KNVB als bondscoach aangesteld. Vanuit een crisis leidt hij het Nederlands elftal naar de finale van de Nations League. En misschien nog wel belangrijker: hij brengt het plezier terug bij Oranje.

Zoals Van Gaal met een manifest met regels kwam en Van Basten met mopjes voor laatkomers, drukt Koeman zijn stempel door Huis ter Duin in te ruilen voor het minder luxueuze, maar wel zo knusse Hotel Woudschoten, met gezellige hoekjes waar spelers bij elkaar kunnen zitten. Als hij eens om kwart voor acht naar beneden komt, zit Memphis Depay al op hem te wachten. ‘Gefeliciteerd trainer, met uw verjaardag.’

Er is aansluiting met de wereldtop én een belofte om Oranje tijdens het EK te coachen. Maar ook een Barcelona-clausule in zijn contract. Als Barcelona, half augustus, voor een derde keer in zijn trainerscarrière bij hem aanklopt, besluit hij van die clausule gebruik te maken. Op dinsdagmorgen 18 augustus neemt hij afscheid op het bondskantoor in Zeist. Weer een onvoltooide klus op zijn cv. Of was het aanbod dit keer simpelweg niet te weigeren?

Corona heeft de toekomst van het Nederlands Elftal onzeker gemaakt. Zal er de komende jaren überhaupt wel een eindtoernooi worden gespeeld? En dan haperde ook nog eens zijn hart. Erwin: ‘Zonder gezondheidsklachten was hij ook op het aanbod van Barcelona ingegaan, dat weet ik zeker. Maar onbewust is het misschien het laatste zetje geweest. Dat hij dacht: en nú ga ik er op in. Nog een keer een hartinfarct en ik ben er geweest.’