Gebruik van slaappil is niet verboden of ongewoon in wielersport, maar leidt soms wel tot rare situaties

Het keert geregeld terug in de anekdotiek uit de gelederen van het wielerpeloton: het excessieve gebruik van slaappillen. Wijlen Frank Vandenbroucke bijvoorbeeld, had elf Stilnoct-pillen achter de kiezen, toen hij in 1999 glorieus naar de overwinning fietste in Luik-Bastenaken-Luik. Of deze: renners gebruikten ze als partydrug om aan de stress en hectiek van de koers te ontsnappen. Opgelost als poeder in sterke drank creëren de pillen hallucinerende beelden.

Vorige week is er weer een pagina aan de verhalenbundel toegevoegd. Wielerpoeg Lotto-Jumbo ontsloeg Juan José Lobato (28) en schorste Antwan Tolhoek (23) en Pascal Eenkhoorn (20) voor twee maanden, nadat de ploegleiding ze onder invloed van slaapmiddelen had aangetroffen in een hotel bij Girona, waar ze op trainingskamp waren. Het was niet zozeer het gebruik dat ze werd aangerekend - onder strikte voorwaarden is dat toegestaan. Dat ze de middelen buiten medeweten van de ploeg hadden geslikt, woog zwaarder. Dat was in strijd met de huisregels.

De ploeg beklemtoont dat de drie geen heftig feestje aan het vieren waren. Van het vermengen met alcohol en bijbehorende waanvoorstellingen was geen sprake. Lobato gebruikte al enkele maanden Noctamid. De Spanjaard kampt met privéproblemen. Hij was verwikkeld in een scheiding en had een oom verloren die belangrijk was geweest voor zijn carrière. Hij bood in Spanje de anderen het flesje met het middel aan, nadat Eenkhoorn snus, tabak in een vochtige poedervorm, tevoorschijn had gehaald. Tolhoek was nog in het bezit van een strip met Stilnoct-pilletjes, die hij ooit had meegenomen op een reis naar Azië. 'Het is naar onze inschatting meer stoerdoenerij geweest', verklaart de woordvoerder.

Het gebruik van slaapmiddelen door wielrenners is niet verboden en niet ongewoon. Lotto-Jumbo zegt wel terughoudend te zijn met het verstrekken ervan. De ploegarts geeft bijvoorbeeld pillen om een jetlag te bestrijden of de gevolgen van een val te verzachten. De middelen Noctamid en Stilnoct waren volgens de woordvoerder zwaarder dan het medicament dat de eigen arts doorgaans voorschrijft.

Ook de Duits-Nederlandse ploeg Sunweb is voorzichtig. Teamarts Anko Boelens zegt het gebruik tot een minimum te beperken, omwille van de verslavende werking. Hij schrijft wel eens wat voor als de renners lange vliegreizen moeten maken, en aan het eind van lange meerdaagse koersen. 'Renners verkeren in zulke wedstrijden alleen maar in de aan-modus. Dan is het voor sommigen moeilijk om in slaap te komen.' Het gaat meestal om temazepam. 'Maar het moet incidenteel zijn en zo kort mogelijk duren. Dan is het effect het grootst en voorkom je gewenning.' Net als bij Lotto-Jumbo wordt bij Sunweb van de renner verlangd dat hij de medicatie uitsluitend via de ploegarts betrekt.

Druk

Toch bestaan er geregeld zorgen over de pillen. De dokter van Lotto-Soudal, Servaas Bingé, zei vorig jaar in het Vlaamse tijdschrift Dag Allemaal dat ze een groot probleem zijn in het wielerpeloton. 'Renners ervaren dermate veel druk dat ze slaapproblemen krijgen, net zoals topmanagers, bij wie we ook weleens middelenmisbruik zien. Tijdens ritten gebruiken ze af en toe cafeïne, wat de slaap niet bepaald bevordert. Het is een gemakkelijkheidsoplossing: je neemt een pilletje, je slaapt en de volgende dag ben je weer klaar om erin te vliegen. Gezond is het niet.' Hij verzekerde het gebruik binnen zijn ploeg streng te controleren en bij voorkeur natuurlijke middelen voor te schrijven.

In 2015 wees de teamarts van de ploeg Katusha, Massimo Besnati, in La Gazzetta dello Sport op de gevaren van overmatig gebruik. Hij kwam met de waarschuwing nadat zijn renner Luca Paolini was betrapt op het gebruik van cocaïne. Zijn verslaving aan slaapmiddelen zou hem daartoe hebben gebracht. Volgens Besnati grijpen renners naar slaapmedicatie wegens 'de stress en de progressieve vermoeidheid in etappewedstrijden'. 'Als je te moe bent, heb je problemen om in slaap te komen. Het probleem is dat je eraan verslaafd raakt.'

Veel eerder al, in 2008, betitelde Quickstepmanager Patrick Lefevere in De Morgen slaapmiddelen als 'het grote probleem' in het circuit. Hij schreef het meer toe aan weekhartigheid onder de renners. 'In het wielerpeloton kunnen ze een stage van drie weken niet meer aan. Tien dagen is het maximum. Als ze een lief hebben, kunnen ze haar niet meer alleen laten. Wat doe je dan om niet meer te piekeren in dat hotelletje in Spanje? Een slaappilletje nemen.'

Andere motieven dan een gegarandeerde en welverdiende nachtrust zouden ook een rol spelen, al zijn de getuigenissen daarover tamelijk gedateerd. Je kunt er kennelijk stevig mee de zinnen verzetten. Oud-wielerprof Thijs Zonneveld schreef in 2013 in zijn column in het AD dat hij vroeger renners die een cocktail met Stilnoct hadden genomen 'de raarste dingen' heeft zien doen: met kleren aan in het bad zitten of naakt over de hotelgang rennen.

In het vorig jaar verschenen boek De Val van de Vlaamse schrijver Matthias M.R. Declercq over een groep beginnende profrenners uit de buurt van Gent, wordt beschreven dat Stilnoct in het peloton ruim tien jaar geleden geregeld werd gebruikt als een roesmiddel. 'Druk je de pilletjes tot poeder en los je het op in een glas drank, dan komt er een neushoorn de kamer binnen.' In tegenstelling tot cocaïne of speed houdt Stilnoct geen overtreding van de antidopingregels in. Het werkt niet prestatiebevorderend. De Franse ex-renner Phillipe Gaumont, in 2013 overleden op 40-jarige leeftijd, beschreef in zijn boek Prisonnier du dopage uit 2005 hoe renners uit zijn ploeg Cofidis slaappillen en tabletten efedrine tot poeder vermaalden en opsnoven. Ze waren 'compleet stoned'. 'Ze kropen acht hoog van de ene hotelkamer naar de andere via de balkons.'

Partydrug

Bij het Bonger Instituut van de Universiteit van Amsterdam, dat onderzoek doet naar het drugsgebruik in het uitgaanscircuit, is weinig bekend over slaappillen als partydrug. Volgens onderzoeker Ton Nabben worden ze vooral achteraf gebruikt, om bij te komen na een feest. 'Ik sluit niet uit dat ze wel eens samen met drank worden ingenomen, maar het is zeker niet gangbaar.'

In zijn boek The Secret Race uit 2012 suggereert oud-renner Tyler Hamilton nog een andere beweegreden voor het gebruik van slaapmedicatie: afvallen. Hij kreeg de tip van Bjarne Riis, zijn vroegere ploegleider bij CSC: direct na een rit twee pillen nemen met een flesje spuitwater en dan naar bed. Als het meezat, miste hij het diner en werd hij pas vlak voor het ontbijt weer wakker. Zowel bij Lotto-Jumbo als Sunweb is dit een onbekende drijfveer.

Met medewerking van Just Fontein